Eshte vezhguar nje ngadalesim i rritjes se universit te hershem

Matje te reja kane zbuluar qe zgjerimi i universit ishte duke u ngadalesuar 11 bilion vjet me pare, perpara se nje entitet i mistershem i quajtur energji e erret e shtyu kozmosin qe te zgjerohej shpejt e me shpejt. Matjet jane te rendesishmene menyre qe te kuptohet se cfare eshte energjia e erret dhe si funksionon.
Rreth 15 vjet me pare, astronomet zbuluan qe zgjerimi i universit po shpejtohet nga shperthime yjore spektakolare. Per shkak se celishi shperthim emeton pothuajse te njejten sasi drite, astronomet mund te perdorin ndricimin e vezhguar te nje supernove per te percaktuar distancen e tij, dhe me pas per te percaktuar se sa eshte terhequr drita e tij, per te percaktuar se sa shpejt kjo supernova po largohet nga Toka. Astronomet Adam Riessi Universitetit John Hopkins, Saul Perlmutter i Universitetit te Kalifornise, Berkeley dhe Brian Schimdt i Universitetit te Australise ndane mes tyre Nobelin e vitit 2011 per punen e tyre duke perdorur kete teknike per te treguar qe zgjerimi i universit eshte duke u shpejtuar dhe ka qene keshtu per rreth 5 milion vitet e fundit.
Por edhe pse jane shume te shndritshme, supernovat jane shume te veshtira per tu pare ne kozmosin e thelle. Keshtu qe nje ekip nderkombetar shkencetaresh me Baryon Oscillation Spectroscopic Survey, ose BOSS, perdoren nje metode tjeter. Ata perdorin teleskop Sloan 2.5 metra, ne Observatorin Apache Point ne New Mexico, per te mbledhur driten e prodhuar nga vrimat e zeza qe linden disabiliona vjet pas lindjes se universit 13.7 bilion vjet me pare.
Nderkohe qe dria e ben udhetimin e saj te gjate drejt Tokes, me raste perballet me re gazi hidrogjen dhe thithet pjeserisht. Shkencetaret e BOSSmblodhen te dhena mbi driten e pothuajse 50,000 emetimeve te vrimave te zexa per te krijuar nje harte duke percaktuar se ku ndhdeshin keto rete e gazit dhe per te pare se sa shpejt largohen.
Bazuar ne shpejtesite e me te largetave prej ketyre reve, qe shkencetaret BOSS percaktuan ritmin e zgjerimit te universit 3 bilion vjet pas big Bang. Me pas ekipi i krahasoi matjet me matje te koheve me te fundit dhe arriti ne konkluzionin qe zgjerimi i universit ishte duke u ngadalesuar ne ate kohe.
"Universi ishte nje vend shume ndryshe."
Zbulimi i BOSS pershtate me teorine e disa fizikanteve ne lidhje me se si ka ndryshuar ritmi i rritjes se universit.
Shkencetaret nuk e dine ekzaktesisht se cfare eshte ajo qe skakton keto ndryshime ne ritmin e zgjerimit te universit, prandaj e quajne ate energji te zeze. Njembedhjete bilion vjet me pare energjia e erret perbente me pak se 10% te permbajtjes totale te universit; ndersa tani perben pothuaj se tre te katertat.
Matjet e bera deri tani mbeshtesin teorine qe endergjia e erret eshte nje tipar natyror i hapesires boshe; sa me shume te zgjerohet universi, aq me e forte behet energjia e zeze.
Disa teori te tjera pretendojne qe energjia e erret eshte nje fenomen i perkohshem.
"Ne nuk mund te parashikojme saktesisht te ardhmen e universit." - tha Riess.
Shkencetaret e BOSS jane duke punuar akoma duke mbledhur te dhena nga 100,000 vrima te zeza antike. Me pas ata planifikojne te marrin nje teleskop me te madh dhe te vezhgojne me shume objekte me nje projekt te quajtur BigBOSS ne vitin 2017.