Dëshifrime mbishkrimesh pellazge

Po ju dhuroj dy deshifrime mbishkrimesh pellazge te shekullit te peste para eres sone te cilat dalin per here te pare ne drite ne librin e sapobotuar
"Universi Pellazgjik - deshifrime mbishkrimesh pellazge" te autorit Petrit Laze.

UNAZA NGA EZEROVO ( BULLGARI )

Në vitin 1912, në Ezerovo të Bullgarisë u gjet një unazë me mbishkrim sipër saj. Mbishkrimi daton në shekullin e pestë para krishtit dhe është realizuar në gjuhën pellasge të dialektit trak, në alfabetin grek. Shkrimi është realizuar në stilin bustrofedik dhe me sens nga e majta në të djathtë. Sot kjo unaze ndodhet ne muzeun kombetar te Sofjes.

Ja mbishkrimi

ΡΟΛΙΣΤΕΝΕΑΣΝ / ΕΡΕΝΕΑΤΙΛ / ΤΕΑΝΗΣΚΟΑ / ΡΑΖΕΑΔΟΜ / ΕΑΝΤΙΛΕΖΥ / ΠΤΑΜΙΗΕ / ΡΑΖ / ΗΛΤΑ

rolisteneasn/ereneatil/teanēskoa/razeadom/eantilezu/ptamiēe/raz/ēlta

Ja teksti i transliteruar dhe i deshifruar:

1) Roli ste ne asneren e atil.
2) Te anes koa.
3) Raze a dom.
4) E an tilez upt, a mie e razelta.

Në shqipen e sotme

1) Roli qëndron në asnjerën e atillë
2) Të anës (anësore) këto
3) Rrezen (rrezatimin, dritën, shkëlqimin) e duam
4) E në e tilla hupt (humbtë), e imja është rrëzëllitja

Dhe pas kësaj filozofie të të lashtëve të Ballkanit, të ndriçuar nga ky mbishkrim, të bindur se rrëzëllitja është me të vërtetë e tyre, le të analizojmë fjalët një për një.
'Roli'. Nuk më kish shkuar mendja kurrë se fjala 'rol' do ishte pellasge. E pandehja fjalë të vonë, por ja që qenka mijravjeçare.
'Ste'. Fjalë e cila sot gjendet në gjuhën italiane (stare), angleze (stay) etj. me kuptimin qëndroj.
'Ne'. I përgjigjet fjalës 'në' të shqipes së sotme.
'Asneren'. Fjalë pellasge. Në shqipen e sotme shqiptohet 'asnjerën'.
'E atil'. Sot shqiptohet 'e atillë'.
'Koa'. Ngjan me fjalën 'kjo', por qëndron për shumësin e saj, pra për fjalën 'këto'
'Raze'. Qëndron për fjalën shqip 'rreze'. Është rrënja e fjalës Rasnes (etrusk)
'A'. Trajtë proklitike dhe enklitike e përemrit vetor të vetës së tretë njëjës (sot 'e' ), për të dyja gjinitë, në kallëzore.
'Dom'. Dialekti gegë i ‘dua’në afirmativ, e tashme, veta e parë shumës (dom = duam)
'E'. Lidhëse,si në shqipen e sotme.
'An'. Në shqipen e sotme 'në', 'nëse'. Në gjuhën greke ruhet po në këtë formë, pra 'an'.
'Tilez'. Qëndron për shqipen e sotme ‘e tilla’, veçse në lashtësi është përdorur si emër
'Upt'. = hupt (hupt =humbtë). Në alfabetin grek, emërtimi i fonemës Y (upsilon), ka për rrënjë fjalën pellasge up = hup, humb (upsi = humbësi)
'A mie', ku 'a' = nyje, në vend të e-së së sotme, pra e imja.
'E'. Sot përdoret po kështu në gjuhën italiane, në kuptimin 'është'.
'Razelta'. Në shqipen e sotme 'rrëzëllitja'


TABLETAT E PYRGI-t

Tabletat e Pyrgi-t u gjetën më 1964 në bregdetin Tirrhenian të Pyrgit (sot qyteti Santa Severa). Etimologjia e fjalës ‘pyrgi’ gjendet në fjalën shqip ‘pirg’ e cila ka kuptimin e një grumbulli (dherash, hedhurinash). Në shqipëri gjendet një fshat me emrin Pirg i cili ndodhet në distriktin e Korçës.
Janë tri fletë ari, dy prej të cilave janë shkruar në gjuhën etruske, ndërsa e treta është shkruar në gjuhën fenikase. Shkrimi konsiderohet të jetë realizuar në shek. V para erës sonë. Ky tekst dygjuhësh është konsideruar jashtëzakonisht i rëndësishëm për të hedhur dritë mbi gjuhën etruske nëpërmjet njohjes së deritashme të gjuhës fenikase. Me deshifrimin e këtij shkrimi etrusk, mendoj se ky tekst dygjuhësh është përsëri po aq i rëndëseshëm sa konsiderohej më parë, veçse tani për te hedhur dritë mbi gjuhën fenikase, nëpërmjet njohjes së deritashme të gjuhës etruske.
Shkrimi flet për punët e një tregtari ilaçesh, por ai ndihmon edhe për një percetim të situatës në shek. V para krishtit në këtë teritor të Italisë së sotme, ku gjendja ka qenë shumë e nderë siç duket për shkak të luftës etrusko – romake. Ky shkrim flet qartë për influencën e fenikasve në mesdheun perëndimor. Këto fletë ndodhen sot të ekspozuara në Muzeu Kombëtar Etruskan, Villa Giulia, Romë.
Teksti është realizuar në gjuhën etruske të dialektit gegë. Fjala “ilaç” sot përdoret edhe në shqip edhe në turqisht. Lidhësja ‘dhe’ shqiptohet si në turqishten e sotme ‘ve’. Fjalën “farie” e kam përkthyer “përgjigje”. Në gjuhën e sotme shqipe, kjo fjalë nuk përdoret. Megjithatë në fjalën shqip “ç’farë” ne mund të realizojmë kuptimin e saj. Edhe fjalën “avil”, e kam përkthyer “udhëtim” jo vetëm sepse kështu del në kontekst, por edhe sepse ‘avil’ ka në pëmbajtje fjalën ‘vi’ (pra ‘vij’), ndërkohë që ‘l’ përdoret shpesh në gjuhën pellasge (në shumë dialekte të saj) në vend të ‘j’-së dhe ndonjëherë edhe në vend të ‘r’-së madje edhe të ‘q’-së së shqipes së sotme. Pjesëza mohuese ‘s’ përdoret me kuptim më të gjerë se në shqipen e sotme duke qëndruar jo vetëm në vend të fjalës ‘nuk’ por edhe në vend të fjalës ‘pa’. Fjalën svers e kam përkthyer pushoj për shkak të pjesëzës mohuese 's' që është vendosur përpara fjalës vers. Vetë fjala 'vers' = 'bëj' (shih në mbishkrime trake ‘e barze = e banë’. Edhe fjala ‘vel’ përkthehet ‘bën’.Fjala ‘snuiaf’ e cila me shqipen e sotme do lexohej “s’njof”’, në pellasgjisht përdoret edhe si mbiemër: ‘e panjohura’(ashtu si fjala pellasge: ‘pania’ pra ‘pamja’, ‘e dukshmja’ dhe: ‘spania’ = ‘e papamja’ , ‘e padukshmja’), e cila është edhe etimologjia e fjalës ‘Spanjë’. Meqë jemi në rrënjën ‘pa’, edhe fjala ‘panorama’ vjen nga fjala pellasge ‘panor’, në shqipen e sotme ‘pamor’.

Ja teksti i transliteruar dhe i deshifruar:
c = k; θ = th; χ = h.

1 - Ita t'mia, i cac.
I ta t’miat, i kaç.
2 - Hera mas va, vatie χe u nial.
Herët masi vamë, vate e u njall.
3 - As tres θemia sa meχ θu ta θe farie.
As tre thërmia, sa me thu t’u pergjigja.
4 - I veli anas, s’al clu veni as tu ru ce mun i stas.
I bëni anash (i bëni bisht), s’atje ku veni, as t’u ru ke mun me i qendru.
5 - Θuvas ta mer e, s’ca ilac.
Thash të mar e, s’ka ilaç.
6 - Ve t’ulerase nac.
Dhe t’ulërasë nëse.
7 - Ci avil, χur varte sia me Ital e ilacve !
Ky udhëtim, kur vate zia m’Itale e ilaçve!
8 - Al sase nac.
Aq sase, nëse.
9 - Atra nes zila cal.
Midis (ndër ) nesh ziarr ka.
10 - S’e le Itala.
S’e lë Italen.
11 - Acna svers i tanim.
Ika të pushoj tanimë.
12 - Heramve avil.
Vij herët.
13 - Eni, a ca pulumχva?
Eni, a ka yje? ( si është moti )
14 - Na cθe farie.
Na kthe përgjigje.
15 - Veli i unas θam uc e cleva e ta nalm.
Bërjen e asaj që thamë nuk e kreva e t’a ndalm.
16 - Asan t’iu runi.
Asaj t’iu runi.
17 - As sel a ce ?
Aq zell a ke ?
18 - Vacal t’mial avil χvala mu ce pulumχva snuiaφ.
Vazhdimi (ecuria ) i udhëtimit tim, varet mu ke e panjohura e yjeve.

Le të vazhdojmë me analizimin e fjalëve.

1 - 'I ta t'mia, i cac'.
'I ta' - Fjalë shqipe e dialektit gegë e cila përdoret edhe sot në Shqipërinë e epërme në kuptimin ’këto'. 'I' e dialektit gegë ka pothuaj kuptimin e fjalës angleze 'just'.
't'mia' - geg. përdoret edhe sot në kuptimin 'të mia' (si në tekst)
'i cac' - Në dialektin e sotëm gegë shqiptohet 'i kaç'. Në shqipen standarde 'kaq'.
2 - 'Hera mas va, vatie he u nial'
'Hera' - Fjalë e vjetër pellasge e cila përdoret në shqipen e sotme. Përdoret pothuaj në të gjitha gjuhët europiane në shqiptimin 'era' (our era = era jonë). Afrohet me kuptimin e fjalës tjetër shqipe 'koha', por shpreh interval/e të saj. Fjala shqip 'herët' shpreh fillimin e 'herës'.
'Mas' - Dialekti gegë për fjalën e shqipes standard 'mbas'. Po kështu përdoret edhe sot.
'Va' - rrënja e fjalës 'vajtje' dhe 'vaht' ose 'vakt'.
'Vatie' - Në shqipen e sotme shqiptohet 'vate', (psh. vate kjo punë!).
'he' - qëndron për lidhësen e shqipes së sotme 'e'.
'U' - përemër vetvetor proklitik dhe enklitik i cili përdoret për formimin e foljeve vetvetore (psh. u ngjall, u nis, u kall, u kthye etj.).
'Nial' - geg., qëndron për fjalën 'ngjall'. Rrënja e saj është fjala gegë 'ni' e cila në shqipen standarde do të thotë 'njoh’ dhe/ose ‘ndiej’.
3 - 'As tres themia sa meh thu t'a the farie'
'As' - lidhëse mohore, si në shqipen e sotme.
'Tres' - Numëror. Në shqipen e sotme shqiptohet 'tre'.
'Themia' - Në shqipen e sotme 'thërmia'
'Meh' - Lidhësja e shqipes së sotme 'me'
'Thu' - dialekti gegë i 'thuaj', 'thënë'
'T'a' - A-ja veçuese i bashkohet nyjës 'të' duke e rrëzuar 'ë'-në si në shqipen e sotme
'Thefarie' - Fjalë e përbërë (the - farie) e cila nuk përdoret në shqipen e sotme. 'The' = them. (sot 'the' është afirmativi i së kryerës së thjeshtë të verbit 'them' në vetën e dytë njëjës). 'Farie', fjalë që nuk përdoret në shqipen e sotme, megjithatë nga fjala e shqipes së sotme 'ç'farë' ne mund të gjykojmë për kuptimin e saj (ose nga fjala 'farë'). 'Farë', sot fjalë e disa gjuhëve europiane, natyrisht me burim pellasg dhe që ka kuptimin e një kokre a bërthame e cila hidhet në tokë për të mbirë; qëndron gjithashtu në vend të fjalëve 'fis', 'komb', 'skotë’ (e keqe). Kuptimi figurativ i saj është fjala 'bërthamë', 'thelb'. Kështu 'the farie' d.m.th. të thuash , të spjegosh thelbin, përmbajtjen e diçkaje. Këtë fjalë e shoh të afërt me fjalën e shqipes së sotme 'përgjigje'.
4 - 'I veli anas, s'al clu veni as tu ru ce munistas.
'I' - Trajtë proklitike dhe enklitike e përemrit vetor i vetës së tretë në njëjës në dhanore (për të dyja gjinitë), si në shqipen e sotme.
'Veli' - Shqiptimi etruskan i verbit 'bëj' në imperativ (bëji). Është përdorur 'v' në vend të 'b' dhe 'l' në vend të 'j'-së së shqipes së sotme.
'Anas' - sot shqiptohet 'anash'
“s’al” - Trajtë e shkurtuar e “se aj” = se atje
‘clu’ – shqiptim etruskan-dialektor për fjalën ‘ku’;‘veni’ – shqip id.
‘mun’ – mund;
‘i stas’ – i qendru. Fjala ‘stas’ folje e vetes se dyte njejes te afirmativit ne te tashmen, nuk perdoret ne shqipen e sotme. Perdoret pothuaj ne te gjitha gjuhet europiane.
5- Θuvas ta mer e, s’ca ilac.
‘thuvas’ – sot shqiptohet ‘thashë’
‘mer’ – sot shqiptohet ‘merja’ (thuvas t'a mer... = thashë të merja...).
‘ilac’ – sot shqiptohet ilaç
6- Ve t’ulerase nac.
‘ve’ – sot shqiptohet ‘dhe’
“ t’ulerase – shqip "t'ulërasë"
‘nac’ – qendron ne vend te fjaleve te shqipes se sotme ‘ne se’.
7- Ci avil, χur varte sia me Ital e ilacve !
‘ci’ – sot shqiptohet ‘ky’ ose ‘ki’
‘avil’ – udhëtim.
‘hur’ – sot ‘kur’
‘varte’ – sot ‘vate’
‘sia’ – sot ‘zia’
‘me’ – sot në dialektin gegë ‘më’, në shqipen standard ‘në’.
‘Ital’ – sot shqiptohet ‘Itali’
8- Al sase nac.
‘al’ – sot shqiptohet ‘aq’
‘sase’ – përdoret edhe në shqipen e sotme. “aq sase” dmth aq sa është mundësia
‘atra’ – ital. ‘ndër’
9 - Atra nes zila cal.
‘Atra’ – Ital. ‘ndër’, ‘midis’
‘nes, - sot shqiptohet ‘nesh’
‘zila’ – sot shqiptohet ‘ziarr’
'cal' - 'ka'
10 - S’e le Itala.
‘s’e le – shqip id;
'Itala' - 'Italine'
11 - Acna svers i tanim.
‘acna’ – Në shqipen e sotme ‘ika’
“ s’vers” – shih ‘Gur Varri’ tek ‘Mbishkrime Trake’ dhe ‘shtylla e Lemnos’ fjalën ‘barze’ ose ‘varze’ = bëj. Po kështu përkthehet edhe ‘vers’ (pra bej diçka, punoj). Fjala ‘s’vers’ ka pjesëzën mohuese ‘s’, pra përkthehet ‘nuk bëj’, pushoj.
‘Itanime’ – sot shqiptohet ‘tani’ ose tanime’
12 - Heramve avil.
‘heramve’ – sot shqiptohet ‘herët’
‘avil’ – udhetoj, vij
13 - Eni, a ca pulumχva?
‘Eni’ – dialekti gege per ‘pra’
‘pulumhva’ – yje.
14 - Na cθe farie.
‘Na’- përemër vetori vetës së dytë të shumësit e përemër proklitik dhe enklitik, si në shqipen e sotme
‘Kthe’- imperativi i verbit ‘kthej’ në të tashmen, si në shqipen e sotme.
15 - Veli i unas θam, uc e cleva e ta nalm.
‘veli’ – sot shqiptohet ‘bërjen’. ‘Veli’ = ‘beli’ = ‘beri’
‘I unas’ – Qëndron për ‘i njërës’; autori nuk ka dashur t’a cilësojë se çfarë duhej të bënte, sipas fjalës që kishte lënë me personin të cilit i adreson letrën.
‘θam’- thamë; ‘uc’- qëndron për fjalën mohuese ‘nuk’ të shqipes së sotme.
‘cleva’ – Qëndron për fjalën ‘kreva’
‘nalm’ – ‘ndalim’. Në dialektin gegë, edhe sot shqiptohet ‘nalm’
16 - Asan t’iu runi.
‘Asan’ – Qëndron për fjalën ‘asaj’. Janë disa krahina të shqipërisë që sot e shqiptojnë ‘asajn’; “t’iu runi’ – Gegë id.
17 - As sel a ce ?
‘As’ – Duket qartë që nuk qëndron për lidhësen mohuese ‘as’ të shqipes së sotme. Nga konteksti del fjala ‘aq’ e shqipes.
‘sel’ – zell
‘A ce’ – Pjesëza pyetëse ‘a’ dhe fjala ‘kam’ në afirmativ, koha e tashme, veta e dytë njëjës edhe sot bën ‘ke’.
18 - Vacal t’mial avil χvala mu ce pulumχva snuiaφ.
‘Vacal’ - Sot shqiptohet ‘vazhdim’. Duket që ruhet rrënja ‘va’, megjithatë diferenca është e dukshme. Gjithësesi, qëndron për këtë fjalë.
‘t’mial’ – Përemër adjektiv; Në shqipen e sotme bën ‘t’im’ (shumës ‘t’miat’)
Nuk jam i sigurt nëse flet për ‘udhëtimin’ apo për ‘udhëtimet’. Nëse është në shumës, atëherë konsonanti ‘χ’ duhet t’i bashkangjitet fjalës ‘avil’
‘Avil’ – qëndron për fjalën udhëtim.
‘χvala’ – Sot shqiptohet ‘varet’
snuiaφ - Fjalë e përbërë, (s - nuiaφ) ku 's' është pjesëz mohuese, nuiaφ = njof, njoh. Në pamje të parë ngjan me shqipen 's'njoh' por në këtë rast përkthehet 'e panjohura'.

Në shqipen standarte

1-këto të miat, kaq.
2-Herët mbasi vamë, vate e u ngjall.
3-As tre thërmia, sa me thënë t’u pergjigja.
4- I bëni anash (i bëni bisht), se atje ku veni, as të ruhesh ke mundësi.
5-Thash të mar e, s’ka ilaç.
6-Dhe t’ulërase nëse.
7-Ky udhëtim, kur vate zia në Itali e ilaçeve!
8-Aq sase, nëse.
9-Midis (ndër ) nesh zjarr (luftë) ka.
10-S’e lë Italinë.
11-Ika të pushoj tanimë.
12-Vij herët.
13-Eni, a ka yje? ( si është moti )
14-Na kthe përgjigje.
15-Bërjen e asaj që thamë nuk e kreva e t’a ndalim.
16-Asaj t’i ruheni.
17-Aq zell a ke ?
18-Vazhdimi (ecuria ) i udhëtimit tim, varet mu ke e panjohura e yjeve.

CIPPUS PERUSINUS

Cippus Perusinus, kështu është emërtuar një pllakë guri, e zbuluar në kodrën San Marko afër Peruxhias në Itali në vitin 1822, e cila sot qëndron e ekspozuar në Muzeun Kombetar Arkeologjik te Peruxhias e cila eshte edhe krenaria e ketij muzeu. Pllaka përmban 46 rreshta të shkruara në gjuhën etruske, të gdhendura në gur. Ky shkrim konsiderohet të jetë realizuar në shekullin III-II para krishtit.
Nga të gjitha mbishkrimet dhe dokumenta të tjera të shkruara në gjuhën etrusko - pellasge, Cippus Perusinus ka qenë më i vecanti, jo vetëm se ishte i pari mbishkrim, tekstin e të cilit e zbulova më me veshtirësi, por edhe sepse ishte konsideruar nga shumë studjues si çelësi për të hyrë në gjuhën etruske. Kjo edhe per aresye se Peruxhia ndodhet ne zemer te gadishullit Apenin.
Guri që bart këtë mbishkrim do mbetet për mua një margaritar i vërtetë.
Deshifrimi i këtij mbishkrimi zbuloi përfundimisht misterin e gjuhës etrusko pellasge, duke e nxjerrë atë në dritë të diellit.
Ky shkrim është një himn për heronjtë etruskë, një prej të cilëve është ‘i larti Velthina’. Pikërisht eshtrat e tij po rivarros në një varr të denjë për të, prifti Afuna, me djalin e vet Larthal (i cili më pas bëhet një nga heronjtë më legjendarë të Etruskisë). Në tekst përshkruhet momenti pasi eshtrat e heroit Velthina janë sjellë në shpellë, guva e së cilës do jetë varri i tij i ri. Shkrimi eshte realizuar ne alfabetin Etrusk me sens nga e djathta ne te majte, ne stilin bustrofedik.

http://commons.wikimedia.org/wiki/Fi...poPerugino.jpg

Me poshte po japim te transliteruar dhe te deshifruar te gjithe tekstin e ketij mbishkrimi.

Etruscan: in bold; Albanian Gegean dialect: Geg; Standard Albanian: StA;

1-Te urat tan na la rez ula me vaχr.
Geg. Te uret tan na lan rrez ul m’ varr.
StA. Të urtët tanë na lanë rreze (dritë) poshtë në varr.
Our nobles left us rays(light) down the grave.

2-Lautn Velθinaš' eštla, Afunaš slel, eθ ca ru te zan fušle.
Geg. Eshtnat e te lartit Velthina, Afuna siell, edh ka ru te zan guvn (pusn).
StA. Eshtrat e të lartit Velthina, Afuna sjell, dhe ka ruajtur të zënë guvën (pusin).
Great Velthina's bones Afuna brings and has occupied the cave.

3-Ri tesn; šte iš Rašneš i pa ama, hen naper χi i Velthinaθuraš araš.
Geg. Rri tesh; si te ish etrusk i pa ken, hin naper hi i Velthinas s' art.
StA. Rri tani; si të ish etrusk i pa qenë, hyn nëpër hijen e Velthinas së artë.
Rests now; like to be a nonexistent etruscan, enters through the vision of the golden Velthina.

4-Peraš cem ul, mlescul.
Geg. Periasht kem ul, mpleksun.
StA. Përjashta jemi ulur, mpleksur (bashkë).
Outside (of the cave) we rest, together.

5-Zu ci enesci epl tu laru Auleši, Velθinaš Arznal clenši.
Geg. Zu ki prifti epr tu lartu Aulesin, birin erznor te Velthinas.
StA. Zuri ky prifti epër të lartojë Aulesin, birin erznor të Velthinas.
The old priest began to laud Aulesi, the successor in honour of Velthina.

6-Θi i θil šcuna cenu, eplc felic.
Geg. Thirr e thirr shkun ketu, plak e filik.
StA. Thirr e thirr shkuan këtu, plak e filik.
Speaking loudly they came here, the old man and the junior

7-Larθalš, Afuniš clan, θunχul θe falaš.
Geg. Larthali, djali i Afunas, ndigjon thenie fialsh.
StA. Larthali, çuni i Afunas, dëgjon thënie fjalësh.
Larthal, Afunis son, hears words saying

8-Χie m’ fušl e Velθina.
Geg. Hie m’pus (guv) e Velthinas.
StA. Hije në pus (guvë) e Velthinas.
Ghost of Velthina into the cave.

9-Hin θa cap e, mu ni clet, ma su.
Geg. Hin ta kap e, mu ni kret, ‘ma su.
StA. Hyn ta kap e, mu në krye ( kokë), ama s’mund.
Enters to catch him, just around the head, but can't

10-Naper šranc zlθi i falšti Velθina.
Geg. Naper shtankie, zanthi i folshte Velthina.
StA. Nëpër shtangje, zëthi i fliste Velthina.
While shrinking back, voicedly spoke Velthina

11-Hut naper penezš, ma su.
Geg. Hutet naper pamje, ‘ma su.
StA. Hudhet nëpër pamje (fantazmë ), ama s’mund.
Jumps through the vision, but can’t

12- A-c nina! Clel Afuna.
Geg. A ka noni ! Klith Afuna.
StA. A ka ndonji ! Klith Afuna.
Is there any one! Cried Afuna

13-Velθina mler zinia.
Geg. Velthinan e mlon zinia.
StA. Velthinën e mbulon zija (terri).
The darkness covered Velthina

14-Inte ma mer cnl.
Geg. Ende ma mer nisjen (rrugen).
StA. Ende ma merr nisjen (rrugën ).
Again he takes the way

15-Velθina zia, šaten e tesne.
Geg. Velthina zi, zaten e tesh.
StA. Velthina zi (terr), si atëherë (përsëri) e tani.
Velthina under the darkness, now and then.

16-E ca Velθinaθuraš ! - tha urah e lutes ne Rašne.
Geg. E ka Velthina ! - tha urata e lutet ne Rashne.
StA. E ka Velthina ! – tha urata e lutet në Rashne.
It belongs to Velthina’s body! Said the prayer and prays on Rashne.

17-Ce i tesn, šte iš Rašneš χimθ, špelθ uta šcuna; Afuna mena hen.
Geg. Ke i tesh, si te ish Hy Rashnesh, n’shpell ata shkun; Afuna hin mrena.
StA. Që tani, si të ish Hy Rashnesh, në shpellë ata erdhën; Afuna hyn brenda.
Just now, like He was Rashnesh god, they came at the cave; Afuna enters in.

18-Naper ci cnl - hare, utu še Velθina šatena.
Geg. Naper ket rrug – hare, aty she Velthinan zatena.
StA. Nëpër këtë rruge – hare, aty sheh Velthinan përsëri.
Through this delight way, there hi sees Velthina again.

19-Zu ci enesci i pa špela ne θi fulumχva.
Geg. Zu ki prifti e pa shpelln ne thirje yjsh.
StA. Zu ky prifti e pa shpellën në thirrje yjesh.
The priest saw the cave on stars crying.

20-Špel θi, rene θi.
Geg. Shpella thirr, rena thirr.
StA. Shpella thirr, reja thirr.
The cave cries, the clouds cry

21-Est a - c Velθina; a - ci lun e tu ru ne, šcu ne Zea.
Geg. Asht aty ( ja ku) Velthina, ja ku lun e tu ru ne, shku ne Zoti.
StA. Ja ku është Velthina, ja ku luan e duke na ruajtur ne, shkon në Zoti.
There is Velthina, there he mooves, watching on us, goes to the God.

22-Zu ci enesci: A θu mi cš Afunaš, pe nθ na ama Velθina.
Geg. Zu ki prifti: A thu mi kush Afunas, pe ne na ishte Velthina.
StA. Zu ky prifti: A më thotë kush mua Afunas, pe në na ishte Velthina.
The priest said: Is there any one who tells me, Afunas, if you saw there was Velthina

23-Afunaθur u niei n’ zeri una claθil θunχulθl.
Geg. Afuna e niu n’ zeri nja klithm qi ndigjon.
StA. Afuna e njeh n’zëri thirrjen që dëgjon.
Afuna knew by the voice the cry hearing.

24- Iχ ca ceχa ziχuχe.
Geg. I ket kena shkrujt.
StA. Këtë kemi shkruar.
Just that we have written

Etruscan/Albanian/English glossary of Cippus Perusinus.

Etruscan....Albanian..........English

Te urat........te uret.............nobles.
Tan.............tan..................our.
Na la...........na la...............left us.
Rez.............rrez.................rays.
Ula..............ul, pošt...........down, under.
Ul...............ul (v)...............drop, to lower.
Me..............m', ne.............in, into.
Vaχr………varr................grave.
Lautn………(i) lart............high, great.
Eštla……….eštra..............bones.
Slel…………siell...............bring.
Eθ………….edh...............and.
Ca………….ca.................has.
Ru…………ru..................watch.
Zan…………zan...............occupied.
Fušle.............pus, guv.........1- cave; 2- well (n)
Ri..................ri, rri..............rest.
Tesn..............teš.................now.
Šte iš.............si te iš...........like he was.
Rasnes...........etrusc............etruscan.
I pa ama........i pa cen..........nonbeing.
Hen...............hin.................enter.
Naper..........naper, neper....through.
Χi…………..χi, χie..........vision.
Araš...............art..............golden.
Peraš..............periašt.......outside.
Cem ul...........cem ul........seat down.
Ul..................ul...............down, drop.
Mlescul..........mplecsun....together.
Zu..................zu...............began.
Ci..................ci.................this.
Enesci............prifti.............priest.
Epl.................epr.............older.
Tu..................tu.................to.
Laru...............lartu.............laud.
Arznal............erznor.........honest.
Clenši.............biri.............son.
Θi…………..Θir, Θirie....cry.
Θil………….Θirie...........crying.
Šcuna............Šcun.............went.
Cenu.............cetu...............here.
Eplc..............plac...............old man.
Felic..............felic, filic........junior.
Clan..............chun, dial.......boy.
Θunχul……..dengioi..........hear.
Θe…………Θem..............say, saying.
Falaš.............fialš................of words.
Fusl..............pus, guv..........cave, well.
E...................e.....................and.
Hin.................hin..................enters.
Θa………….Θa..................said.
Cap…………cap................catch.
E……………e....................and.
Mu………….mu...................just.
Ni…………..ne, ni, n'...........in.
Clet…………cret.................head.
Ma………….'ma, ama...........but.
Su…………..su, s'mund.........can't.
Šranc.............Štanc, Štang.....shrink.
Zlθi…………zeθi, zešm........voicedly.
Falšti.............folšti ................spoke.
Hut................hut, huθ.............jumps.
Penezš...........pamie................vision, look.
A-c-nina...........a ca noni........is there anyone.
Clel...............cliθ.....................cry.
Mler..............mlon, mbulon......cover.
Zinia.............zinia, zia...............darkness.
Inte...............ende.....................again.
Ma mer.........ma mer................take sth.
Cnl................nisien, rugen.........way.
Šaten.............zaten, perseri.......again.
E...................e............................. .
E ca...............e ca......................it belongs to.
Θa…………..Θa......................said.
Ura………….urata....................priest.
Lutes……….lutet.......................prays.
Ne…………..ne........................on.
Rašne.............zot........................god.
Ce i tesn.........ce i teš.................just now.
Ximθ ……….χi, hy...................Lord, god.
Špelth...........špel........................cave.
Uta................ata.........................the y.
Hare...............hare......................delig ht.
Utu................aty.........................the re, next to.
Še..................še, šeh...................sees.
Pa..................pa.........................saw .
Fulumχva…...yj, yje.....................stars.
Rene………..rene, reia................clouds.
est-a-c……...ešt (ia cu)................there he is.
A-ci………….ia cu........................there.
Lun…………lun.............................mooves.
Tu…………..tu..............................to.
Ru…………..ru.............................watch.
Ne…………..ne.............................us
Šcu..............šcu, šcoj................go
Zea...............zot...........................go d
Θu…………..θu, θuaj..................say(secnd. pers. singl.)
Mi…………..mi, mua......................me
Cš..................cuš.........................wh o
Pe..................pe..........................sa w (secnd. pers. singl.)
Nθ ………….nese..........................if
Na ama……..na ište.......................sb/sth was
Niei………….niu, niohu...................knew
N’zeri……….n' zeri.........................by the voice
Una ………...nia, nie.......................one
Claθil……….cliθm...........................cry (n)
Iχ ca……….i cet.............................just that
Ceχa………..cena, cemi...................have
Ziχuχe……...šcru,šcruar....................writte n

Sic shihet, dallimi kryesor gramatikor midis gjuhes Etruske dhe Shqipes se sotme eshte vendosja e mbiemrit, i cili ne shqipen e sotme qendron pas emrit ndersa ne gjuhen Etruske qendron para tij. Persa i perket leksikut te perdorur ne kete mbishkrim etrusk duket qarte qe rreth 95% e tij eshte identik ose akin (i farefisem, i ngjashem) me ate te shqipes se sotme.

1- Te urat tan na la rez ula me vaχr.
‘Te’- Sot shqiptohet ‘të’
‘Urat’- Fjalë pellasge me rrënjën ‘ur’, me anë të së cilës formohen fjalë si: uroj, urim, urë, uratë, urtë etj. Në gjuhën etruske ka ekzistuar një ‘ë’, por jo kaq velare sa zanorja ‘ë’ e shqipes së sotme. Në alfabetin etrusk nuk kish fonemë për zanoren ‘ë’. ‘urat’ në këtë tekst qëndron për fjalën shqip ‘urtët’. ‘te urat’ dmth ‘të urtët’, ‘të diturit’.
‘Tan’- Qëndron për fjalën shqip ‘tanë’
‘na’- Trajtë proklitike dhe enklitike e përemrit vetor i vetës së dytë shumës (na la …), si në shqipen e sotme.
‘la’- qëndron për ‘lanë’, afirmativi i vetës së tretë shumës në të kryerën e thjeshtë të verbit ‘lë’.
‘rez’- qëndron për ‘rreze’. Fjalë e përhapur pothuaj në të gjitha gjuhët europiane.
‘ula’- në shqipen e sotme përdorim verbin ‘ul’ apo adverbin ‘ulët’. Fjala ‘ula’ në këtë mbishkrim ka për analoge fjalën ‘poshtë’
‘me’- qëndron në vend të parafjalës së shqipes ‘në’. Në dialektin gegë përdoret ‘më’.
‘vaχr’- sot ‘varr’. E gjithë fjalia:
Të urtët tanë na lanë rreze (dritë) poshtë në varr.

2- Lautn Velθinaš eštla Afunas slel eθ ca ru te zan fušle.
‘lautn’- qëndron për ‘i larti’
‘Eštla’- qëndron për fjalën shqip ‘eshtrat’
‘slel’- qëndron për fjalën ‘sjell’
‘eθ’- Lidhëse. Në dialektin gegë përdoret po kështu (edh). Në shqipen standard përdoren ‘e’, ‘dhe’, ‘edhe’.
‘ka’- Afirmativi i së tashmes, veta e tretë njëjës e verbit ‘kam’
‘ru’- Dialekti gegë për ‘ruajtur’. Sot, id
‘zan’- Dial. gegë për ‘zënë’
‘fušle’- qëndron për fjalën ‘grykë’ (e shpellës). Vini re ngjashmërinë me fjalën ‘pus’. E gjithë fjalia: Eshtrat e të lartit Velthina, Afuna sjell dhe ka ruajtur të zënë shpellën.
3- Ri tesn; šte iš Rašneš i pa ama, hen naper χi i Velthinaθuraš araš.
‘ri’- shih mbishkrimin ‘Amatho’
‘tesn’- qëndron për fjalën ‘tani’. Dial. Shkodr ‘tesh’,
‘šte’- në toskërisht përdoret edhe sot: ‘Shtë jetë kjo, xhanëm ...’. ‘shtë’ = ‘si të’.
‘iš’ – shqip id.
‘pa’- parafjalë mohuese, si sot
‘ama’- qëndron për fjalën ‘qenë’. Etrusk: ‘ame’ = ‘jam’
‘hen’- qëndron për ‘hyn’
‘naper’- sot ‘nëpër’
‘χi’- qëndron për ‚hie’. Gegë = ‚hi’
‘Velthina-θuraš’- qëndron për ‘trupi i Velthinës’. Fjala pellasge ‘thur’
‘araš’- qëndron për ‘i artë’. E gjithë fjalia: Rri tashmë; Si të ish Etrusk i paqenë, hyn nëpër hijen e Velthinas së artë.

4- Peraš cem ul, mlescul.
‘Peraš’ – qëndron për fjalën shqip ‘përjasht, përjashta’
‘cem’ – ‘kemi’, geg. ‘kem’,
‘ul’ – ‘ulur’, geg. ‘ul’
‘mlescul’- mpleksur, mbledhur
E gjithë fjalia: Përjashta jemi ulur, bashkë. Geg: Përjasht kem ul bashkë
5- Zu ci enesci epl tu laru Auleši, Velθinaš Arznal clenši.
‘Zu’- ‘zuri’, geg. ‘zu’
‘ci’- ‘ki’,ose ‘ky’
‘enesci’- ‘prifti’, ‘i pari’
‘Epl’ – Qëndron për fjalën shqip ‘i epërm’ (në moshë), i moshuar, i lashtë.
‘tu’ – parafjalë që përdoret në dialektin gegë; e njëjtë me parafjalën ‘to’ në gjuhën angleze.
‘laru’- lëvdoj, lartësoj, vlerësoj. Fjala pellasge ‘la’, përdoret pothuaj nga të gjitha gjuhët europiane me të njëjtin kuptim, por jo si element i rëndësishëm fjalëformues.
‘arznal’- Në gjuhën shqipe përdoret fjala ‘erz’ në kuptimin ‘nder’. Me këtë variant, do kishim: ‘biri në nder i Velthinas’
Në gjuhën turke, fjala ‘arz’ përkthehet: ‘prezantim’, ‘ekspozim’. Arznal = i prezantuar, që prezantohet si. ‚Velθinaš arznal clenši’ = Që prezantohej si bir i Velthinas (nga vetë Velthina)
Clenši- bir ((përkthimin e kësaj fjale, si dhe të fjalës clan, e kam marrë të gatshëm nga studjues të tjerë të gjuhës etruske). E gjithë fjalia: Zu ky prifti i moshuar të lëvdojë Aulesin, të cilin Velthina e przantonte si birin e vet.
6- Θi i θil šcuna cenu, eplc felic.
‘Θi’ – rrenja e fjales ‘thirrje’ (ne kete rast si verb),
‘I’ – parafjale si ‘i’ dhe ‘e’ sot.
‘Šcuna’ – geg: shkuan
‘cenu’ – sot: ‘ketu’
‘eplc’ – Gjendet ne disa mbishkrime pellasge, si ‘epl’, ‘eplc’, ‘epr’, ‘eprus’, ‘eptes’, etj. Fjale e vjeter pellasge, rrenje e fjeleve ‘epos’, ‘epike’, ‘epoke’, ‘epope’, etj. Ne alfabetin grek qendron si rrenje e emertimit te fonemes ‘E’ = ‘eps-i-lon’ Geg: eps i lon; ne shqipen standarde: epes i lene = plak i lene, i harruar. Kuptimi i fjales ‘epl’ ose ‘eps’, eshte: i moshuar, i lashte.
‘felic’ – edhe sot, ne toskeri perdoret kjo fjale ne kuptimin ‘i vogli i kafshes’.
7- Larθalš, Afuniš clan, θunχul θe falaš.
‘clan’ – djalë
‘θunχul’ – dëgjoj. Vini re që fjala është e përbërë, (θu-nχul), ‘ngulet e thëna’.
‘θe’ – Rrënja e fjalës së shqipes së sotme ‘thënie’, e cila yëvendëson pikërisht këtë fjalë.
‘falaš’ - ‘fjalësh’. Për ‘fjalë’ etruskët përdornin ‘fal’.
8- Χie m’ fušl e Velθina
‘χie’ - ‘hie’
‘fušl’ - ‘guvë’. Ngjason me fjalën e shqipes së sotme ‘pus’.
‘e’ – lidhësja e shqipes së sotme ‘e’.
9- Hin θa cap e, mu ni clet, ma su.
‘hin’ – fjala e shqipes së sotme ‘hyn’, e cila në disa krahina të shqipërisë shqiptohet ‘hin’.
‘θa’ – qëndron për parafjalën e shqipes së sotme ‘ta’ (ta kapë).
‘cap’ – kap, id.
‘mu’ – fjala e shqipes së sotme ‘mu’ (mu ni clet…)
‘ni’ – qëndron për ‘në’
‘clet’ – gegë: kret (kokë).
‘ma’ – qëndron për lidhësen ‘por’. Në gjuhën italiane përdoret sin ë mbishkrim. Është shkurtim I fjalës ‘ama’
‘su’ – Gegë: ‘su’, (në kuptimin s’mund).
10- Naper šranc zlθi i falšti Velθina.
‘Naper’ - ‘nëpër’
‘šranc’ – Kjo fjalë nuk përdoret në shqipen e sotme. Nga konteksti, ngjason me fjalën angleze ‘shrink’ (pt. ‘shank’).
Zlθi – zëshëm, zëthi
Falšti – Krahinore ‘folshte’, për ‘foli’.
11- Hut naper penezš, ma su.
Hut – qëndron për ‘lëviz I hutuar’.
‘penezš’ - ‘pamje’. Vini re ngjasimin e fjalës turke ‘penxhere’ (pamëtore).
12- A - c nina! Clel Afuna.
‘A – c’ – Qëndron për ‘ja ku’, (ja ku është…).
‘ni na’ – Në shqipen e sotme do bënte ‘na ni’ për ‘ndonji’. Shprehja ‘na nji’ përdoret edhe sot në toskërishten, në vend të ‘ndonji’.
‘Clel’ – qëndron për ‘klith’.
13- Velθina mler zinia.
Mler – Geg: mlon (mbulon).
Zinia – geg: zinia (terri).
14- Inte ma mer cnl.
Inte – Qëndron për ‘ende’.
Ma – shqip, id.
Mer – shqip, id.
Cnl – Vini re mospërdorimin e zanores ‘ë’ në shkrim. Fjalë e përbërë ‘cenu – le’ për ‘këtu – lë’. Në këtë rast ‘cenu’ është emër dhe jo ndajfolje dhe ‘cnl’ ka kuptimin ‘lë vendin, lëviz’. Ju kujtoj se edhe fjala e shqipes së sotme ‘lëviz’ është e përbërë dhe e ndërtuar pikërisht si fjala etruske ‘cnl’. ‘Lë – vizë’, është viza që lë një objekt kur zhvendoset nga njera pikë në tjetrën, pra kur lëviz.
15- Velθina zia šaten e tesne.
Zia – zi, terr.
Šaten – Geg: shaten (si at’herë, përsëri).
Tesne – geg: tesh (tani, tashti).
16- E ca Velθinaθuraš ! - tha ura he lutes ne Rašne.
Ca – shqip, id.
Θur – Fjalë e vjetër shqipe, në vend të ‘ndërtoj’. Velθinaθuraš dmth ‘trupi i Velthinas’
Tha – shqip id.
Ura – qëndron për ‘urata’
He – qëndron për lidhësen ‘e’.
Lutes – qëndron për ‘lutet’.
Rašne – Zoti i etruskëve.
17- Ce i tesn šte iš Rašneš χimθ, špelθ uta šcuna; Afuna mena hen.
‘Ce i tesn’ - Geg: ‘Ke i tesh’.
χimθ – hy, hi, (turq: hu).
Špelθ – shqip: shpellë
Uta – shqip: ata
Šcuna – Geg: shkun
Mena – Geg: mrenë (brenda)
Hen – shqip: hyn, hin.
18- Naper ci cnl - hare, utu še Velθina šatena.
Cnl-hare – shqip: lëvizje e gëzueshme, rrugë-hare.
Utu – shqip: aty
Še – shqip: sheh
19- Zu ci enesci i pa spela ne θi fulumχva.
Zu – Geg: zu (zuri të …, filloi)
I pa – shqip: id.
Fulumχva – Në mbishkrime të tjera etruske ‘pulumχva’, qëndron për ‘yje’. Siç duket, etruskët i kanë konceptuar yjet si pëllumba.
20- Spel θi, rene θi.
Rene – Geg: rena (reja).
21- Est a - c Velθina; aci lun, e tu ru ne, šcu ne Zea.
Est – shqip: është
a-c – shkurtim i ‘ja ku’
aci – shqip: atje
lun – Geg: lun (luan).
tu ru ne – Geg: tu ru ne (duke na ruajtur ne).
šcu – Geg: shku (shkon).
Zea – Në përkthimin e kësaj fjale jam nisur nga konteksti (zot).
22- Zu ci enesci: A θu mi cš Afunaš penθ na ama Velθina
A – pasthirrmë, shqip: id.
A θu – Geg: a thu (a thua).
Mi – Geg: mi (moj, more).
Cš – shqip: kush.
Penθ – shqip: pe (afirmativi i shoh, në aorist, veta e dytë njëjës).
Na – shqip: në, nëse.
Ama – shqip: ishte. Në gjuhën etruske ‘ame’ = ‘jam’.
23- Afunaθur u niei n’ zeri una claθil θunχulθl.
U – formë proklitike dhe enklitike e përemrit personal sin ë shqipen e sotme.
Niei – Geg: niei (në shqipen standarde ‘njeh’ dhe ‘ndien’).
N’zeri – shqip: n’zëri.
Una – Geg: nia (një). Ital: një.
Claθil – shqip: klithmë.
Θunχulθl – shqip: ‘që dëgjon’.
24- Iχ ca ceχa ziχuχe.
Iχ ca – Geg: ‘i ket’ (këtë, tamam këtë).
Ceχa – Geg: kena.
Ziχuχe – shqip: shkruar. Në gjuhën etruske, në vend të fjalës së sotme ‘shkruaj’ është përdorur fjala ‘nxij’ = ‘Ziχ’.