Origjina e Ali Pashe Tepelenes

Aliu, djali i Velit, lindi rreth vitit 1744 ne Tepelene nje fshat i vogel i Shqiperise se mesme, qe ne ate kohe perbehej prej rreth njeqind shtepi dhe ishte e vendosur afersisht 30 kilometra ne veri te Gjirokastres, ku bashkohet Vjosa me Drinon. Sipas tregimeve rreth kesaj kohe, ose vitet e para te shek XVII nje dervish endacak, te cilin bredhjet e kishin sjelle deri ne Tepelene, kishte qendruar aty dhe ishte terhequr per tu vendosur ne nje fshat te vogel perballe tepelenes mbi bregun e djathte te Vjoses, qe quhej Beçisht. Sherbimet qe u beri banoreve patjeter u vleresuan nga bashkefshataret e tij, dhe ai mundi te martohet ne ate fshat, kur vdiq la nje djale qe quhej Hysen i cili u be dervish, si i ati. Ky arriti te marre nje grua nje vajze te beut te kelcyres nje fshat fqinj me Tepelenen. Vajza ishte calamane prandaj dhe prionderit e saj pranuan ta martonin me nje dervish. Nga ky bashkim lindi nje djale qe u quajt Mustafa i cili mori titullin Bej. Myftarti ashtu si gjyshi i tij u be myteselim i Tepelenes. Ne 1716 ai moripjese ne ekspediten fatkeqe kunder Korfuzit e komanduar nga kara Mustafai dhe Kapedan Pasha.
Ne kete periudhe pra ne fillim te shek XVIII, Eiri i bindej vetem autoritetit te emertuar nga Porta. Me qe veziret e emeruar nga *irani nuk kishte mandate vec per nje vit dhe ne cdo bajram duhej te mernin konfirmim per vazhdiminb e detyres. Veli beu qe ne kete kohe kishte grindje te forta interesash me te dy vellezerit e tij me te medhenj.
Veli Beu tek i cili kishte meri dhe xhelozi, arriti ta shkaterroje plotesisht urrejtjen qe kishte ndaj vellezerve dhe kusheririt te tije.
Islam beu nenguvernatori i Tepelenes qe kishte urdher te bashkonte disa horra te fshatiy Hormave i arrestoi edhe pasi i rrahu i burgosi.

2 – Hankaja dhe Rinia e Aliut

Kur i vdiq i ati Aliu ishte dhjete vjec nje fisnik i ditur muhaxhir ne Epir prane Veli pashes “pas nje pune te deshtuar” dhe qe ne vitin 1806 ushtronte pofesionin e mjekut ne Janine. Aliu tregonte nje gjalleri te papermbajteshme dhe aktivitet te jashtezakonshem. Shpesh here largohej nga shtepia duke bredhur neper pyje e ngjitur maleve. Per sa kohe jetonte i shoqi Hanriaja jetonte ne jarem duke u mare me punet e shtepise dhe nuk mundi te shfaqte ndjenjat qe ushqente per dy femijet e saj. Kur ngeli i ve karakteri i dhunshem i saj u shfaq me gjith forcen. Aliu pati frike se mos pesonte fat te njetje me ate te pjeses se madhe me shoket e tij, te cilet Pashai i kishte varur.
Aliu mori guximin te kerkonte doren e vajzes se Kurd Pashes. Nga martesa e Aliut me Um Gulsumin linden dy djemteAhmet Myftari me i madhi, erdhi ne kete kohe ne vitin 1769 dhe i vellai Veli–ed–Dine dy vjet me vone.

Janina me ardhjen ne fuqi te Pashes.

- Qyteti qe sapo u vendos zoti Ali, ne te njejten kohe ishte jo vetem qendra e nje pashalleku, por edhe qyteti me i rendesishem i Shqiperise per nga numri i popullsise. Jashte gadishullit fillonte qyteti i ri, i shtrire me nje gjatesi prej tre kilometrash dhe i gjere nga 800-1500 metra. Popullsia e ngulur e qytetit ishte rreth 25000 banore. Shekulli i XVII kishte pare serisht nje kryengritje tjeter te himarioteve, kete rradhe te armatosur nga Venecianet. Ne vitin 1735 ishte ngritur popullsia e Sulit.



- Te burgosurit e “Madona di Montenero” Ekspedita e trete e Ali Pashes kunder Sulit.

- Nje dite te fundvitit 1798, ndersa flota turko-ruse bllokonte korfuzin dhe Ali Pasha kishte vendosur kampin e ushtrise se vet ne Mavruli prane Butrintit, prej nga ndiqte bashke me 6000 ushtaret, levizjet e ruseve dhe operacionet e rrethimit, nje anije piratesh tripolitane lundronte ne afersi te Morese. Sido qe te ishte e ndoshta ai ishte i sinqerte me ato qe thoshte, sepse deri atehere vetem vezhgime kishte provuar nga ruset. Si i trajtoi te burgosurit e Madona di Montenero me zemergjeresi madje liri dhe sherbetoret e tyre nga piratet tripolitane.

- Vdekja e Frosines dhe e Um-Gulsumit.

Gjate fushates se fundit kunder Sulioteve, dy ngjarje, njera njera nga te cilat ka ngelur e fmshme nga ndryshimet qe i jane bere anes poetike te saj dhe sharmit melankolik, te legjendes, tregojne jeten e trazuar te pashait te Janines: keto jane fundi tragjik i Frosines, e dashura e Myftar Pashes dhe vdekja e Um-Gulsumit, gruaja e Aliut. Frosina ishte gruaja e nje tregtari te Janines, i cili me shume qendronte ne Venecia per pune te tregtise. Nena e dy djemve te vegjel, ajo kishte bukuri te veçante dhe fresiken e rinise.

- Ali Pasha dhe Anglezet, shkaterrimi i Ibrahim Pashes.

Megjithe kundershtimet, Ali Pasha vazhdonte bemat. Meqe anglezet nuk flisnin per dhenien e atij te SHTATE ISHUJVE, tani vazhdonin ti premtonin Pragen dhe kjo mjaftonte per te percaktuar sjelljen e tij. Aty nga fundi i vitit 1809, ai nisi ndertimin e nje fortese perballe Sent-Marit. Qe nga fundi i Shtatorit, kishte miq lordin e ri, Bajrom dhe shokun e tij Hobhous, qe kishin ardhur te vizitonin ne Tepelene. Bajromi nuk u mburr pak qe pa aliun, e qe njohu tek ai fisnikun.

- Ali Pasha dhe Porta e Larte.
Operacionet luftarake te Mahmudit te II
Misioni i Xhelal Efendiut ne Janine.

- Trimeria ushtarake e prevezes, me 1798 dhe shfarosja e Sulioteve disa vite me vone, kishin qene ngjarjet e para qe kishin terhequr vemendjen e Sulltan Selimit te III dhe te portes se larte ndaj Ali Pashes. Ne pjesen me te madhe arritjet u detyroheshin Kapuaçadareve, te cilet ai i zgjidhte me kujdes dhe i mbante ne Kostandinopol. Shumat e jashtesakonshme te vendosura ne dispozicion te kapu-çuadareve, u krijojne mundesine atyre te depertojne pa veshtiresi ne sekretet e shtetit dhe tartoret apo korieret qe ndodhen ne sherbim te tyre, mesojne, pa ndermjetesine e atyre, qe i kane derguar, çfare mund tu interesojne.

- Syrja Bej Vlora:
Ali Pashe Tepelena:

- Lindi ne qytetin e Tepelenes ne vitin 1157, gjyshi i tij ishte Mirmiran Ali Pasha.
Pasha la tre djem, me i vogli i te cileve ishte Veli beu, qe me pas u be pasha me grade Mirmiram. I mbetur pa trashegimi per shkak se ja moren vellezerit e tjere, me rruge te ndryshme grumbulloi nje pasuri te madhe dhe ti siguroje per vete perkrahes. Veli beu, merrte jo vetem pagesen qe keto Katunde i detyroheshin, kur me anen e çetave qe kishte formuar, grabiste popullsine e ketyre aneve, nga ku merrte per vete pjesen me te madhe, keshtu qe nje dite i lindi deshira te behej i madh, dhe i shtyre prej ketij instikti nisi ta konsideroje si rival Ismail bene qe me pare i kishte bere shume ndere.