E VËRTETA PËR MAQEDONIN E VJETËR DHE TË RE

E VËRTETA PËR MAQEDONINË E VJETËR DHE TË RE

Kontesti i emrit duhet t`u interesojë edhe shqiptarëve

Maqedonia Antike, bile para shek.VII-VI p.e.s. as nuk ka ekzistuar, ndërsa për ndonjë popull maqedon as të mos flasim. Homeri që ka jetuar e vepruar në shekullin VIII p.e.s. në Iliadhën e në Odisenë e tij përmend ilirët, thrakasit, frygët, edonët, pajonët, pellagonët, dardanët, etj., por askund nuk përmend maqedonët.

Prof. Dr. Fehim Reçani

Ka vite që grekët kontestojnë emrin e IRJM (Ish Republika Jugosllave e Maqedonisë), kontestim që vjen duke u bërë sa më i nxehtë në ditët tona. Kontestimi i emrit të IRJM-së, më shumë se grekëve u takon, pikërisht shqiptarëve. Ja se pse.
Autorë të shumtë të profileve të ndryshme shkencore mbrojnë tezën se shqiptarët rrjedhin prej ilirëve dhe thrakasve. Dhe kjo nuk ka dyshim, ndonëse sllavët për qëllimet e tyre hegjemoniste, i kanë mohuar dhe i mohojnë vazhdimisht këto teza.
Por dielli nuk mbulohet me shoshë, anipse jugosllavët, alias serbët, ish republikën jugore të shtetit të vet e emërtuan Maqedoni. Por emri apo toponimi Maqedoni, ka të bëjë shumë më tepër me interesin shqiptar. Pse?
Por Maqedonia antike, emrin e së cilës e kanë vjedhur sllavët, nuk është hulumtuar sa dhe si duhet, jo vetëm ngaqë interesimi ka qenë i vogël, por sepse mungojnë dokumente nga e kaluara e saj. Edhe ato pak të dhëna ekzistuese janë të pamjaftueshme. Sa për njohje fillestare, disa nga të dhënat në fjalë janë mjaft indikative.
Maqedonia Antike, bile para shek.VII-VI p.e.s. as nuk ka ekzistuar, ndërsa për ndonjë popull maqedon as të mos flasim. Homeri që ka jetuar e vepruar në shekullin VIII p.e.s. në Iliadhën e në Odisenë e tij përmend ilirët, thrakasit, frygët, edonët, pajonët, pellagonët, dardanët, etj., por askund nuk përmend maqedonët.
Prej Epirit e deri në Troadë, me gjithë Hallkidikun e pjesën veriore të bregdetit të Detit Egje (Detit Thrakas) me gjithë ujdhesat është shtrirë territori i madh i bashkësisë së madhe fisnore të edonëve. Areali i gjerë rreth derdhjes së lumit Cërna (Erigon) në lumin Vardar (Aksios) është quajtur Maqetia (H. Bariq, Ilirske jeziçne studije, Zagreb,1948), ndërsa areali në jug të saj deri në detin Egje është quajtur Emathia. Këto dy zona, në të dyja anët e lumit Vardar, kanë qenë enklava perëndimore të Edonisë.
Dijetarët antikë helenë territorin e Edonisë e kanë quajtur herë Emathia, herë Edonia, ndonëse emri i një territori të ngushtë si Emathia nuk ka mundur t`i mvishej një territori aq të gjerë, siç ka qenë Edonia. Për këtë do të flasim në vazhdim.

Marrje - dhëniet ndërmjet popujve dhe kulturave

Thunmann-i i konsideron shqiptarët si trashëgimtarë të ilirëve, por thekson se në formimin e tyre si popull ka edhe komponentë thrake. Shumë dijetarë si Vasmeri, Ribezzo, Tagliavin-i e sidomos Norbert Jokli, kanë arritur në përfundimin se "gjuha shqipe është shumë e afërt si me ilirishten ashtu edhe me thrakishten".

Prof. Dr. Fehim Reçani

Sipas dijetarëve të shumtë, lumenjtë Tisa, Morava dhe Vardari kanë shënuar kufirin natyror, por jo të prerë ndërmjet thrakëve në lindje dhe ilirëve (fiseve të tyre) në perëndim të këtyre lumenjve, prej veriut deri në Detin Egje në jug, por gjithsesi kanë populluar edhe Edoninë.
"Ilirët e thrakët", thotë historiani gjerman J. Tunmann, "kanë qenë dy popuj të ndryshëm, por kanë qenë të afërt nga gjaku njëri me tjetrin, andaj fiset e tyre shpesh herë janë këmbyer. Përveç kësaj, këto dy popuj edhe janë përzier në kohë të vjetra me njëri tjetrin".
Thunmann-i i konsideron shqiptarët si trashëgimtarë të ilirëve, por thekson se në formimin e tyre si popull ka edhe komponentë thrake. Shumë dijetarë si Vasmeri, Ribezzo, Tagliavin-i e sidomos Norbert Jokli, kanë arritur në përfundimin se "gjuha shqipe është shumë e afërt si me ilirishten ashtu edhe me thrakishten".
H.Bariq, në veprën e cituar, thekson tri shtresa në gjuhën maqedone, siç thotë ai, "shtresën më të vjetër paraindoevropiane, iliro-thrake dhe shtresën më të re, shtresën helene", gjë që sipas tij presupozon një territor homogjen gjuhësor të maqedonishtes së lashtë shikuar në sinkroni.
"As zëvendësimi i likuidëve sonantë indoevropianë", thotë Bariq më tutje, "nuk e ndanë gjuhën maqedonishte nga ilirishtja", kurse më tej " paraqitja simultane e -dhe e labializimit të labiovelarit edhe e sonorizimit të tingullit S, si në gjuhën maqedone ashtu edhe në gjuhën ilirishte, në të vërtetë, konfirmon dhe argumenton një bashkësi të vërtetë gjuhësore".
Kurse dijetari Pissani, miksoglotinë e tillë e konsideron si një vijë diakronike të maqedonishtes antike.
H.Bariq i bie më drejtë kur thekson se "ilirishtja është fisi më i afërt i maqedonishtes".
Kurse Millan Budimiri, në veprën e vet "Grci i Pellasti", (Beograd,1950) thotë: "I jemi mirënjofës P.Kreçmer-it që
ligjërimin e maqedonëve antikë e heq prej greqishtes dhe ia bashkangjet grupit të ilirishtes".
Budimiri, më tutje, thotë: "Ilirët, nëpërmjet pajonëve dhe maqedonëve, kanë qenë të lidhur jo vetëm me Thrakinë, por edhe me Fryginë e me krahina të Anadollit Perëndimor". Linguisti Somsen, bile, krejt truallin e pajonëve, në bazë të të dhënave gjuhësore, e konsideron tokë ilire. Po kështu e kanë konsideruar edhe Herodoti, Stefan Bizantini, etj.

Në Maqedoni dikur jetonin fiset iliro - thrake

Sipas studimeve të linguistëve dhe historianëve të ndryshëm mund të kuptojmë se në Edoninë ose Thrakinë jugore të lashtë kanë jetuar më shumë fise thrako-ilire pellazgjike parahelene.

Prof. Dr. Fehim Reçani

Sipas shumë gjuhëtarëve dhe historianëve, edhe ilirët dhe thrakasit kanë ardhur nga veriu i Europës. Por Millan Budimiri përmend dy etapa të ardhjes së ilirëve dhe thotë: "Pajtohem me P. Kreçmer-in, Shahermajerin dhe Shvicerin" (Griech Gramm 65) se në Ballkanin e lashtë ka pasur vendbanime indoevropiane para shfaqjes së fiseve ilire dhe këto vendbanime u kanë takuar ilirëve, të cilët ne, për ndryshim nga ilirët e mëvonshëm të "hallshtatit", i quajmë Pellazgë. Edhe K. Shuharti i dallon "Pra-ilirët" indoevropianë, d.m.th. ilirët paraindoevropianë e parahelenë, prej ilirëve indoevropianë klasikë".
"Përkrahim pikëpamjet e Norbert Joklit, të V.L. Georgievit e të ekspertëve të tjerë", shton Budimiri, "se duhet pasur parasysh edhe indoevropianët johelenë, atë shtresë më të vjetër se invazioni helen në Ballkanin jugor". (M. Budimir,Grci i Pellasti, Beograd,1950, fq.20)
Sipas studimeve të linguistëve dhe historianëve të ndryshëm mund të kuptojmë se në Edoninë ose Thrakinë jugore të lashtë kanë jetuar më shumë fise thrako-ilire pellazgjike parahelene.
Theksuam më lart se dijetarët antikë helenë e të tjerë, që prej kohëve më të lashta e deri në fund të shek. VI p.e.r., arealin bregdetar Egje, prej Epirit e deri në Troadë e kanë quajtur herë Edonia, herë Emathia. Theksuam edhe se Maqetia dhe Emathia kanë qenë dy enklava të vogla perëndimore të Edonisë dhe se emri i një enklave të vogël, siç ka qenë Emathia, nuk ka qenë e mundur që t`i mvishej një territori aq të madh, siç ka qenë Edonia.
Një emërtim i tillë dual, sigurisht ka ndodhur nga mosnjohja e saktë e territorit të Edonisë dhe Emathisë.
"Prejardhja e emrit Maqedoni është e paqartë", thotë historiani serb, Zhivko D. Petkoviq në librin e vet "Maqedonia e Vjetër", fq.4; kurse në fq.7, thotë: "Për maqedonët e lashtë, tani për tani, nuk dihet kurrgjë. Homeri as nuk përmend maqedonë, por pajonë, në brigjet e Vardarit të poshtëm".
"Ideja gjeografike Maqedoni", thotë historiani serb V. Gjeriq në librin e vet "Etnografia e Serbisë së vjetër dhe e Maqedonisë", (Sremski Karlovci, 1922, fq.5), "duhet të jetë bërë e njohur pas themelimit e zgjerimit të shtetit maqedon".

Maqedonia dikur quhej Emathia

Straboni thotë se Maqedonia më përpara është quajtur Emathia, siç transmeton dr. Gontscho Tzenoff në librin e vet, "Goten oder Bulgaren". Edhe poetë të ndryshëm latinë, si Ovidi, për shembull, siç përmendet në Fjalorin e Benoistit, me emrin Emathius kanë shënuar emrin Maqedoni ku, përndryshe, emri Emathius ka pasur edhe kuptim figurativ, Aleksandri i Madh.

Prof. Dr. Fehim Reçani

Straboni që ka jetuar nga viti 63 i shek. I p.e.s. deri në vitin 26 të shek. I p.e.s. përmend emërtoponimin Maqedoni.
Historiani serb Zh. D. Petkoviq, më tutje thotë: "... Emri i saj (i Emathisë), pa dyshim, ka qenë emri i parë i Maqedonisë ndonëse për disa të tjerë, si për E. Benoist e H. Goetzler (Nouveau dictionaire latin-français, fq.502), ka qenë emër i dytë i saj".
Megjithatë Straboni thotë se Maqedonia më përpara është quajtur Emathia, siç transmeton dr. Gontscho Tzenoff në librin e vet, "Goten oder Bulgaren".
Edhe poetë të ndryshëm latinë, si Ovidi, për shembull, siç përmendet në Fjalorin e Benoistit, me emrin Emathius kanë shënuar emrin Maqedoni ku, përndryshe, emri Emathius ka pasur edhe kuptim figurativ, Aleksandri i Madh.
Më tutje,ky dijetar serb thotë se në shprehjen Emathia, sipas vlerës shprehëse, theksohet pjesa MADH, që i përgjigjet pjesës MAQ në emrin Maqedonia, në të cilën emri, shkronja e tretë shënon një tingull që vështirë shqiptohet dhe shkruhet në gjuhën greke dhe latine.
Megjithatë, shprehja MAT, MADH, përdoret në gjuhën arnaute (shqipe), ku ka kuptim: I/E MADH, "veliki", siç thotë ai në gjuhën serbe, por edhe siç përmendën J. Hahni në librin e vet "Albanesische Studien".
Në lidhje me këtë, Dr. R. Fick thotë se në sanskritishte shprehja mahat, gjithashtu, do të thotë I/E MADH (Praktische Gramm atik der Sanskrit Sprache). Pra, fjala sanskrite mahat, ka jetuar dhe jeton gjithnjë në gjuhën arbnore, shqipe, me formën dhe me kuptimin i/e madh.
"Meqë Emathia"- vazhdon Petkoviqi, "është shtrirë në të dyja anët e një lumi të madh,siç ka qenë Vardari (Alksios) i cili ka pasur kuptimin i madh, Lum i Madh, për nga sasia e ujit dhe e vlerës së madhe që ka pasur e që ka për jetën e qenieve biologjike. Emri Aksios, pra, gjithashtu, ka pasur kuptimin i/e math".
"Në Arbani"(Shqipëri), shton Petkoviqi, "ekziston një lum i madh i quajtur Mat, Matja, të cilit latinët, si Vi bi us Sequester, etj., i kanë thënë Matis, Mathis, Mathia, Mathis fluvius, me kuptimin Lum i Madh".
Edhe lumi Danub, dikur, është quajtur Matoas, me kuptimin i madh ,Lum i Madh, emër të cilin Vasmeri e krahason me lumin e me shprehjen shqiptare MAT.

Maqedonia, shprehje me bazë shqipe

Duke qenë se edhe fiset e bashkësitë fisnore të Edonisë e të Emathisë, më vonë të Maqedonisë, kanë pasur të njëjtën origjinë, atëherë shqiptarët janë kushërinj e vëllezër të maqedonëve antikë dhe gjuha shqipe (në Antikë thrako- ilire - pellazgjike) simotër e gjuhës së maqedonëve antikë.

Prof. Dr. Fehim Reçani

Fjala arbënore e Kalabrisë, Mat, me kuptimin "breg-deti" (Fiamuri i Arbërit, II, nr.1,1885, fq.3,4) dhe Mat, me kuptimin "kum - zalli" në Shqipëri (Dr. Eqrem Çabej, Studime gjuhësore I, 1976, f. 333) kanë të bëjnë me Edoninë e lashtë e jo vetëm me Emathinë e lashtë, të cilat shtrirjen e vet e kanë pasur në rrjedhat e fundme të shumë lumenjve (Vardari, Struma, Mesta, etj.) që kanë sjellë zallë e kum, si dhe në brigjet e Detit të Thrakisë (Detit Egje). Andaj, dijetarët antikë, por edhe banorët e vendit, nuk e kanë pasur për lajthitje që asaj krahine, qoftë e vogël si Emathia, qoftë e madhe si Edonia, t`i thonë herë Emathia, herë Edonia që, përndryshe, ato krahina shpesh herë kanë qenë të vërshuara prej lumenjve të mëdhenj që derdhen aty në brigjet e Detit Egje.
Analogjikisht, dijetarët antikë e banorët vendas kanë mundur të thonin edhe Math - Edonia. Tingulli T edhe atëherë, edhe në kohët e vona, është shqiptuar si i butë, si i palatalizuar, TJ, që në shqiptim të shpejtuar del si Q. Prandaj Petkoviqi thotë se TJ- si te emri i lumit Matja i përgjigjet tingullit Q te emri-toponim Maqedonia. Por edhe tingulli K në të gjitha kohët është artikuluar si i butë, i jotizuar KJ, që qoftë Matjedonia - Maqedonia, qoftë Makedonia - Makjedonia - Maqedonia, është njëlloj.
Në gjuhën shqipe joletrare TJ =Q: tjegull - qegull, tjetër - qetër (si Matja - Maqa). Po ashtu edhe KJ në të folmen popullore barazohet me Q: kjenë - qenë, kjaj - qaj, kjofsh - qofsh, etj.
Qoftë Matjedonia, qoftë Makjedonia = Maqedonia, Makedonia, pra, si emërtoponim, ndodhet në bazë të gjuhës arbënore ose shqipe, kjo edhe për arsye se shumë dijetarë shqiptarë i konsiderojnë pasardhës të thrako-ilirëve, ndërsa po ashtu edhe gjuhën arbërore, shqipe, e konsiderojnë si pasardhëse të gjuhës thrako -ilire pellazgjike.
Duke qenë se edhe fiset e bashkësitë fisnore të Edonisë e të Emathisë, më vonë të Maqedonisë, kanë pasur të njëjtën origjinë, atëherë shqiptarët janë kushërinj e vëllezër të maqedonëve antikë dhe gjuha shqipe (në Antikë thrako- ilire - pellazgjike) simotër e gjuhës së maqedonëve antikë. Pra, emri toponim Maqedonia është shprehje me bazë në gjuhën shqipe.

Homeri nuk i përmendë fare maqedonët

Në kohët e lashta banorët, qoftë të Emathisë, qoftë të Edonisë, rrjedhimisht të Maqedonisë, kanë komunikuar me gjuhën thrako-ilire, më vonë të përzier edhe me elemente helene. Ndërsa emërtoponimi Maqedonia ndodhet në bazë të gjuhës arbënore - shqipe, meqë populli arbnor-shqiptar, sipas dijetarëve më eminentë, ka origjinë thrako-ilire.

Prof. Dr. Fehim Reçani

I mbështetur në konkluzat e historianëve dhe linguistëve të caktuar eminentë, deri këtu u munduam që të tregojmë se prej antikitetit e deri në shekullin VI p.e.s. nuk është përmendur kurrfarë krahine me emrin Maqedoni dhe bashkësie fisnore apo populli maqedon.
Homeri që ka jetuar e që ka vepruar në shekullin VIII p.e.s. në Iliadhën dhe Odhisenë e vet përmendën thrakët, frygët, edonët, pajonët, pellagonët, epirotët, ilirët, dardanët, etj., por askund nuk i përmendë maqedonët. Ai nuk ka mundur të përmendë emër krahine apo populli që nuk ka ekzistuar dhe që nuk i ka njohur.
Thamë se një krahinë e madhe, e shtrirë prej Epiri e deri në Troadë, në bregjet veriore dhe në ujdhesat e Detit Egje, në atë kohë i quajtur Deti Thrak, prej antikitetit e deri në shekullin VI p.e.s. është quajtur Edonia. Enklava më e njohur e saj e shtrirë rreth lumit Vardar (Aksios) deri në Detin Egje ka qenë Emathia. Thamë po ashtu se dijetarët antikë helenë dhe vendasit tërë krahinën e Edonisë e kanë quajtur herë Emathia e herë Edonia dhe se prej shekujve VI-VII e këndej kishte filluar të quhej Maqedoni, në bazë të fjalëve Mat, Matj, nga gjuha thrako-ilire që edhe sot e kësaj dite përdoret në gjuhën arbënore ose shqipe.
Treguam më lart se fjalët e vjetra e të reja Mat, Matj kanë pasur dhe kanë kuptimin "breg deti" e "kum- zalli". Emathia siç u quajt Edonia, pikërisht edhe është shtrirë, siç thamë, në brigjet e Detit Egje, mbi truallin e vërshuar nga lumejt Vardar, Struma, Mesta, etj., që kanë formuar toka kum-zalli.
Fiset e Edonisë kanë qenë fise thrako - ilire - pellasgjike, siç thotë Milan Budimiri, dhe natyrisht, kanë përdorur gjuhën thrako - ilire - pellazgjike, d.m.th. gjuhën parahelene dhe paraindoevropiane.Territori i lashtë i Edonisë dhe i Emathisë Antike, më vonë i emërtuar Maqedoni nga Matj+Edonia. Mat nga sanskritishtja Mahat ka pasur, siç thamë, kuptimin i Math, si tek emri E+Math+ia. Po ashtu edhe Matja, ku Kj shqiptohet
edhe si Q, që korespondon me emrin Ma-Q-Edonia, siç thotë
Zh.Petkoviq.
Sido që të jetë, në ato kohë të lashta banorët, qoftë të Emathisë, qoftë të Edonisë, rrjedhimisht të Maqedonisë, kanë komunikuar me gjuhën thrako-ilire, më vonë të përzier edhe me elemente helene. Ndërsa emërtoponimi Maqedonia ndodhet në bazë të gjuhës arbënore - shqipe, meqë populli arbnor - shqiptar, sipas dijetarëve më eminentë, ka origjinë thrako-ilire.

Maqedonia e sotme, pak lidhje me Maqedoninë antike

IRJ e Maqedonisë shtrihet vetëm në një pjesë të vogël juglindore të Maqedonisë së dikurshme antike, pjesa më e madhe e së cilës shtrihej në veri - në Dardani, në jug - Lynkesti, Pellagoni dhe Pajoni, kurse në perëndim Penesti , të gjitha këto krahina të fiseve thrako-ilire. Andaj IRJ Maqedonia, si territor, nuk ka lidhje me Maqedoninë antike ose ka një lidhje fare të vogël.

Prof. Dr. Fehim Reçani

Maqedonia Antike është shtrirë në veri deri në Pajoni, me enklavën Maqetia rreth derdhjes së lumit Cërna (Erigon) në lumin Vardar (Aksios), d.m.th. deri në jug të Shtipit të sotëm, pra zona Kavadarc - Gjevgjeli - Strumicë.
Pra, IRJ e Maqedonisë shtrihet vetëm në një pjesë të vogël juglindore të Maqedonisë së dikurshme antike, pjesa më e madhe e së cilës shtrihej në veri - në Dardani, në jug - Lynkesti, Pellagoni dhe Pajoni, kurse në perëndim Penesti , të gjitha këto krahina të fiseve thrako-ilire. Andaj IRJ Maqedonia, si territor, nuk ka lidhje me Maqedoninë antike ose ka një lidhje fare të vogël.
Po pse, atëherë, kjo ish republikë jugosllave është dashur të quhej Maqedoni derisa, faktikisht, nuk ngërthen territorin e Maqedonisë Antike?
"Në hartën tonë etnografike,1903,kam veçuar idenë e Serbisë së vërtetë të vjetër nga ideja e ashtuquajtur,Maqedoni, duke spastruar çështjen se Maqedonia e ashtuquajtur në Antikë ka përfshirë rripin në jug të liqejve të Prespës e të Dojranit e deri në Carigrad (Stamboll)", thotë M. J. Andonoviqi, në librin e vet "Sllavët e Maqedonisë janë serbë" (Begrad,1913, fq.23). "Emërtimi maqedon dhe Maqedoni", vazhdon Andonoviqi, "nuk ekziston. Sllavët e ardhur në këto treva, vetveten e dinë vetëm si kristianë"... "Dardania e lashtë me kryeqytet Shkupin, kurrën e kurrës nuk është quajtur Maqedoni"... "As në kohën e Nemanjiqëve", shton Andonoviqi, "nuk përmendet kurrfarë Maqedonie, por përmenden Pollogu,Ovçe Pole,etj., krahina të Dardanisë Antike"..."Maqedonia fillestare, ajo e vërteta", vazhdon Andonoviqi, "është rripi bregdetar i Detit Egje"..."Me një fjalë, Maqedonia nuk ekziston ,nuk ekziston as popullsi maqedone, as shtetësi maqedone"..."Në kohët më të moçme antike, në Siujdhesën ballkanike", thotë Andonoviqi më tutje, "kanë jetuar thrakët,në lindje të Ballkanit, ilirët në perëndim të tij, kurse helenët në jug të Ballkanit"..."Me gjithë atë presion helen", shton Andonoviqi, "thrakët e ilirët kanë jetuar të organizuar në shtetet e veta, kurse në fillim të shekullit VII p.e.r., rreth lumit Marica themelohet një shtet i vogël me emrin shtet maqedon, fare i vogël e i panjohur botërisht deri vonë, kur në atë sundon Filipi II që e forcon dhe e zgjeron atë".
"Jam i bindur", shprehet një autor tjetër serb, I. Ivaniq, në librin e vet "Maqedonia dhe maqedonët" (1906), se "nuk ekziston ndonjë popull maqedon i gjakut sllav, as që ka ekzistuar ndonjëherë".
"Në trevat e sotme ku banojnë, shqiptarët janë autoktonë" (J.Thunmann: Untersuchungen uber die Geschichte der ostli chen europaichen Volker).
"Vendbanimet e popullit shqiptar ruhen prej kohësh që nuk mbahen mend", thotë J. Xilander në "Die Sprache der Albanesen oder Shkipetaren".

Vetëdija si popull i veçantë krijohet në RSFJ

Vetëdija e sllavëve të IJR të Maqedonisë, si popull i veçantë, përfundimisht, u mundësua në ish Jugosllavinë e ashtuquajtur socialiste, e cila ruajti e realizoi amanetin e baballarëve serbë.

Prof. Dr. Fehim Reçani

Ia fillova nergut kësaj pjese të diskursit tim me konfirmimet e dy dijetarëve serbo- sllavë, për të përforcuar konstatimet e mia mbi Maqedoninë Antike dhe mbi maqedonët antikë, pikëri-sht për t`ua mbyllur gojën sllavëve të IRJ të Maqedonisë që të mos thonë se shqiptarët shkruajnë si ua don qejfi.
Po e përsëris pyetjen: pse atëhere kjo ish republikë jugosllave është dashur të quhej Maqedoni derisa, faktikisht, nuk ngërthen territorin e Maqedonisë Antike?
Besoj se për qëllime të kahmotshme politike hegjemoniste të nacionalizmit serb dhe bullgar.
"Sllavët e Maqedonisë që në historinë mesjetare nuk kanë mundur ta gjenin vetveten si popull i veçantë,ashtu siç kanë qenë serbët, bullgarët e grekët", thotë D. Tashkovski në librin e vet "Lindja e kombit maqedon". "U kanë dhënë mundësi borgjezive ballkanike që prej këtyre të krijonin serbë,bullgarë e grekë,për të fituar, mandej, të drejtën që Maqedoninë t`ia bashkëngjitnin shteteve të veta nacionale".... "Sllavët e Maqedonisë nuk kanë qenë në gjendje që të pohonin se çfarë veçorie përfaqësonin në suazat e sllavizmit".
"E kaluara johistorike,mungesa e traditës shtetnore, mesjeta re te sllavët e Maqedonisë", thotë E. Kardeli në librin e vet "Zhvllimi i çështjes nacionale sllovene", ka pamundësuar formimin e vetëdijes nacionale, si karakteristikën më bindëse të ekzistencës së një kombi".
"Ardhmëria e një vendi", thotë D.Tashkovski, "plotësisht varet prej kombësisë me të cilën një popull prezentohet para botës".
Vetëdija e sllavëve të IRJ të Maqedonisë, si popull i veçantë, përfundimisht, u mundësua në ish Jugosllavinë e ashtuquajtur socialiste, e cila ruajti e realizoi amanetin e baballarëve serbë.
Jugosllavia monarkike, alias Serbia, teritorin e vet e pat ndarë në shtatë banovina administrative, të cilave ua dha emrin e lumenjve kryesorë që i përshkonin ato, pa përfillur popujt që jetonin në to. Territori jugor i saj u quajt Banovina e Vardarit, që kufizohej në jug me Greqinë, në lindje me Bullgarinë, në perëndim me Arbaninë (Shqiprinë) dhe në veri me Banovinën e Moravës, në të cilën banonin serbët.
Në Jugosllavinë monarkike, përgjithësisht, banonin popuj të racës sllave, prandaj ai shtet edhe ishte emërtuar Jugosllavi, d.m.th. shtet i sllavëve jugorë, sipas pozitës së vendosjes së sllavëve, në përgjithësi.

Përpjekje e sllavizimit me çdo kusht të Ballkanit

Sllavët e jugut, që nga shek. VII ishin dyndur (jo me luftë) dhe ishin vendosur në tokat e tre popujve të mëdhenj e humanë të Ballkanit - në tokat e thrakëve, ilirëve dhe helenëve, d.m.th. me themel të pasigurt. Prandaj edhe Rusia, edhe vetë sllavët e Ballkanit, e kishin brengë të madhe që vendbanimet e huaja ku kishin ardhur si të huaj, t`i tjetërsonin në çdo mënyrë e me çdo mjet, dhe t`i bënin si toka të veta me themel sllav.

Prof. Dr. Fehim Reçani

Rusia e ka konsideruar gjithmonë vetveten tutor të sllavëve, kudo që ata kanë qenë të vendosur, duke ushqyer në ndërgjegjen e vet idenë e pansllavizmit, d.m.th. për t`u bërë ajo, Rusia, shtet i të gjithë sllavëve. Sllavët jugorë, për shkak të ambicieve ekspansioniste të Rusisë kanë qenë gjithmonë të privilegjuar, meqë, me anë të tyre ajo do të kishte nën ndikim dhe kontroll krejt Ballkanin, nëpërmjet të të cilit do të kishte detin Adriatik, detin Jon dhe detin Egje, si porta të rëndësishme dhe strategjike për të dalë në detin Mesdhe. Këtu Rusia dëshironte t`ua priste udhën për në Lindje fuqive evropiane. Popujt sllavë të Ballkanit, si fëmijët ndaj babës e nënës Rusi, ishin dhe do të ishin dora e djathtë dhe potenciali natyror që Rusisë do t`ia mundësojnë realizimin e qëllimit. Si besimtare e kohezionit sllav, Rusia, fenë ortodokse të fituar nga grekët, e kishte shpallë si fe të shenjtë, të quajtur pravosllave, të cilën vetë ajo e kishte marrë përsipër që ta kultivonte dhe ta mbronte për të gjithë sllavët, ndonëse një pjesë e konsiderueshme e sllavëve, më heret, kishte përvetësuar katolicizmin.
Sllavët e jugut, që nga shek. VII ishin dyndur (jo me luftë) dhe ishin vendosur në tokat e tre popujve të mëdhenj e humanë të Ballkanit - në tokat e thrakëve, ilirëve dhe hele nëve, d.m.th. me themel të pasigurt. Prandaj edhe Rusia, edhe vetë sllavët e Ballkanit, e kishin brengë të madhe që vendbanimet e huaja ku kishin ardhur si të huaj, t`i tjetërsonin në çdo mënyrë e me çdo mjet, dhe t`i bënin si toka të veta me themel sllav.
"Që t`i sillnin sllavët e Ballkanit në arenën historike", thotë historiani gjerman, sipas interpretimit të V. Kariqit, në librin e vet "Serbia dhe Lidhja ballkanike", "sllavofilët rusë filluan të dërgonin agjentët e vet në Ballkan për të hulumtuar kufijtë e përhapjes së sllavëve. Ata dijetarë e udhëpërshkrues, gjoja, paskan konstatuar se sllavët, në jug, qenkan përhapur deri në Selanik e te lumi Haliakmon, çka i jepka mundësi "argumentuese" Rusisë e Serbisë që ta bindin botën se në hapësirën në veri të Selanikut banojnë sllavët e jo grekët, prandaj, këta të fundit nuk mund të kenë kurrfarë të drejte në këtë hapësirë".

"Maqedon", emërtim gjeografik e jo i popullit

Dijetarët evropianë, por edhe ata rusë e serbë, kanë konfirmuar se sllavët e vendosur në tokat e Maqedonisë Antike jo rrallë herë e kanë quajtur veten sllavë Maqedonie, sipas emrit gjeografik ku kanë banuar e jo sipas ndonjë tradite shtetësie kombëtare mesjetare.

Prof. Dr. Fehim Reçani

Opinionit evropian iu paraqit një pikëpyetje e madhe: kush qenkan ata sllavë në Maqedoni dhe cilës popullsi i takojnë? Dijetarët anglezë kishin konstatuar se ata sllavë që kishin zënë vend në tokën e Maqedonisë Antike e quajnë veten bërsjakë, koponovca, bandevca, vërzilevca, mërvaca, etj. Por dijetarët rusë e serbë, ata që më së shumti ua mohonin grekëve të drejtën tutoriale mbi sllavët që ishin vendosur në tokat e Maqedonisë Antike e të Thrakisë, tani vërtetonin e konfirmonin se ata sllavë nuk kanë kurrfarë lidhjeje me maqedonët antikë dhe se emri "maqedon" për ata sllavë nuk përputhet me qenien e gjenin e tyre sllav dhe ky emërtim ka të bëjë vetëm me ide gjeografike.
Dijetarët evropianë, por edhe ata rusë e serbë, kanë konfirmuar se sllavët e vendosur në tokat e Maqedonisë Antike jo rrallë herë e kanë quajtur veten sllavë Maqedonie, sipas emrit gjeografik ku kanë banuar e jo sipas ndonjë tradite shtetësie kombëtare mesjetare.
Dijetarët e shek. XIX kanë pohuar, me të drejtë, se emërtimi "maqedon" është emërtim gjeografik e jo emërtim i popullit, aq më pak emërtim nacioni. Pas vendosjes së sllavëve në disa enklava të Maqedonisë Antike, siç kanë qenë enklava e Strumicës, Selanikut, etj., ata nuk kanë pasur të drejtë ta quanin vetveten "maqedonë" apo "sllavë Maqedonie", as vendbanimin e vet Maqedoni. Prandaj vendbanimin e vet, aty, e kanë quajtur Skllavini."
Dijetari bullgar P. Sllavejkov, në librin e vet "Makedonskijat vëpros. Makedonija" thotë:"Maqedonët antikë kanë qenë popull tjetërfare dhe sllavët e Maqedonisë nuk kanë kurrfarë lidhjesh me ta" ... "Sllavët e Maqedonisë janë një masë amorfe, pa vetëdije përkatësie të një populli apo kombi të caktuar. Prandaj i kanë përbuzur dhe përqeshur "patriotët" sllavë, të cilët veçorinë e vet "maqedone" e kanë lidhur jo vetëm me tokën në të cilën kanë banuar, por edhe me historinë e maqedonëve antikë, ndonëse në këtë histori nuk kanë mundur të gjenin kurrfarë suaze për përmbajtjen nacionale sllave".
Duke banuar në truallin në të cilin në shekujt para erës sonë kanë banuar maqedonët antikë, kur filluan të mendonin për krijimin e kombësisë së vet, turmat sllave në Maqedoni, në shek. XIX "shumë lehtë mashtruan vetveten se qenkan trashëgimtarë të popullit të lavdishëm të Filipit II e të Aleksandrit të Madh e jo as grekët, as vllehët që, gjithashtu, pretendonin se janë pasardhës të maqedonëve antikë", thotë V. Jagiqi në librin e vet "Istorija književnosti Hrvatske i srpske".
"Mungesa e emrit të sigurt nacional dhe e vetëdijes nacionale", thotë D. Tashkovski në librin "Radjanje makedonske nacije", "qe shprehje e zhvillimit johistorik të sllavëve të Maqedonisë. Tradita stërgjyshore që te të gjithë popujt luan rolin vendimtar në përcaktimin e kombësisë ,për sllavët e Maqedonisë, gjithashtu, ka munguar".
"Me dalldisjet romantike se na qenkan trashëgimtarë direkt të maqedonëve antikë, lidhet jo vetëm vetëdija nacionale e sllavëve të Maqedonisë, e shprehur dhe e zbukuruar me fantazi, por edhe bindja se vërtet janë ata si të lashtët", thotë Tashkovski".