E folmja e arbëreshëve

Çdo dialekt ka edhe të folmen e tij. E folmja e arbëreshëve të Italisë, që është e dialektit toskë, ka një rëndësi të madhe, krahas njohjes së teksteve të vjetra të Buzukut, Matrëngës, Budit, Bardhit, Bogdanit etj., për njohjen dhe historinë e zhvillimit të gjuhës shqipe.
Mungesa e orientalizimeve, ruajtja e një forme shumë më burimore të shqipes, i dha dhe i jep edhe sot të folmes arbëreshe një rol nga më të rëndësishmit për njohjen sa më të mirë të historisë së zhvillimit të shqipës.
Më poshtë keni disa nga dallimet kryesore midis gegërishtes dhe toskërishtes, si në leksik, po ashtu edhe në fonetikë.


GEGËRISHT
çel
çelës
çerdhe
fik (zjarrin)
ftyr ose fytyr
heret
katun “katund”
krejt
mrrij “mbërrij”
midis

TOSKËRISHT
hap
kyç ose katinar
fole
shuaj
surrat ose faqe
shpejt
fshat
fare
arrij
në mes

Një dallim i hetueshëm është edhe ruajta dhe ndërrimi i grupit vo- / va-

GEGËRISHT: vo- voter, voj, i vorfun, vojti, vorr, i voket, i vobek
TOSKËRISHT: va- vatër, vaj, i varfër, vajti, varr, i vakët, i vapek

Se toskërishtja qe shumë herët nën ndikimin e gjuhëve sllave të jugut, sidomos të bullgarishtes, flasin edhe një numër jo i vogël fjalësh të leksikut të saj të përditshëm: buhavitem (fryhem, ënjtem), dremitem (kotem), drobitem (dërrmohem), gëlltit (përpij, përtyp), iskër (shkëndijë), ronitet (zhytet), venit (vyshk), vërtit (rrotulloj), tërësirë (tërkuzë), të cilat kanë një karakter thjesht rajonal, sado që kanë fituar të drejtën qytetare të përdorimit në gjuhën standarde si fjaë e mbarë shqipes.
Megjithatë, dëshmia më e fortë gjuhësore janë emërvendet:
Berat(Belgrad), Korçë(Gorica, forma turke Korça), Pogradec(pod gradec), Dropull (Drino polje), Zagorje (iza gore), Zadrima (iza Drima), Çorovodë (çrna voda “ujë i zi”), Leskovik(leska “lajthi”).