Jo më psikiatri, por shtëpi komunitare

Çrregullimet e shëndetit mendor nuk kanë prekur vetëm të rriturit, por edhe fëmijët dhe adoleshentët. Aktualisht trajtimi i tyre bëhet në psikiatri dhe në të shumtën e rasteve ka mungesë të psikiatërve apo të specialistëve të fushës. Referuar të dhënave të shëndetit publik, 1 në 4 persona në Shqipëri vuan nga shqetësimet mendore dhe në shumicën e rasteve këta persona nuk riaftësohen. Pikërisht në lidhje me këtë problematikë dje në Komisionin e Çështjeve Sociale dhe Shëndetësisë u diskutua projektligji “Për Shëndetin Mendor”.

Ministri i Shëndetësisë, Petrit Vasili, referoi se për të luftuar stigmën dhe përmirësuar situatën Ministrisë së Shëndetësisë i janë dashur 7 vjet konsulta për të sjellë një draft të ri për ata që vuajnë nga shëndeti mendor. Në thelb të projektligjit qëndron ngritja e shtëpive komunitare për personat që vuajnë nga çrregullimet mendore, dhe jo më psikiatritë, vendet e vetme ku janë trajtuar deri më sot. Shtëpitë komunitare nënkuptojnë hapësira në të cilat, të sëmurëve u mundësohet krijimi i një ambienti shumë pranë normalitetit.

Nga ana e saj opozita në komision kuvendor të shëndetësisë u shpreh e shqetësuar për numrin e paktë të psikiatërve dhe mungesa e ruajtjes së kofidencialitetit të pacientëve.

“Është me interes të dimë nëse ky projektligj do të shoqërohet me një barrë financiare. A keni menduar për stafin e kualifikuar sepse një psikiatër që ka shërbyer në psikiatri nuk mund të shërbejë edhe në një shërbim komunitar, ç’ka do të thotë se duhen specialistë të fushës”, theksoi deputetja e PS-së, Eglantina Gjermeni, duke shtuar se nga ana tjetër duhet të sigurohet edhe bashkëpunimi i pushtetit vendor për shtëpitë komunitare.

Ministri i shëndetësisë tha se ka vend për t’u përmirësuar shërbimi në psikatri dhe ngritjen e sa më shumë shtëpive komunitare. Ndërsa konfidenacialiteti, sipas Vasilit është i rregulluar me ligj.

Në draft, neni 7 përcakton për herë të parë të drejtat e të sëmurëve. Ato lidhen jo vetëm më mënyrën e trajtimin, por edhe me të drejtën për të kërkuar shpërblimin e dëmit të shkaktuar nga keqtrajtimet e mundshme. Në anën tjetër, trajtimi i pavullnetshëm i këtyre personave për herë të parë do të vlerësohet me vendim gjykate.

Ndërkohë, ligji aktual anashkalon shërbimet e shëndetit mendor dhe komunitar dhe procesin e rëndësishëm të deinstitucionalizimit që në reformat që po ndërmerren për shëndetësinë paraqiten si parësore. Ligji në fuqi gjithashtu lë hapësira për keqinterpretimin e të drejtave të personave me çrregullime mendore gjë që është vënë në dukje disa herë nga organizma kombëtare dhe ndërkombëtare si Avokati i Popullit. Sipas ministrit Vasili, projektligji është hartuar me mbështetjen e Organizatës Botërore të Shëndetësisë, Ministrisë së Shëndetësisë, Ministrisë së Drejtësisë dhe ekspertë të fushës.

“Si shërbime të shëndetit mendor projektligji përcakton shërbimin e kujdesit shëndetësor parësor, shërbime e shëndetit mendor komunitar, shërbimin e shëndetit mendor të specializuar me shtretër dhe institucionin e psikiatrisë ligjore. Duke përjashtuar psikiatrinë ligjore shërbimet e tjera ofrohen edhe nga iniciativa private fitimprurëse ose jofitimprurëse”, pohon Vasili.

Gjithashtu projektligji korrigjon një praktikë të papërshtatshme dhe abuzive si nga këndvështrimi i ofruesve të shërbimit, ashtu edhe nga përfituesit e shërbimit që lidhej me detyrimin e të sëmurit për tu shtruar në institucionet e shërbimit të shëndetit mendor të specializuar me shtretët me qëllimin e vetëm të diagnostikimit në spital për t’u shqyrtuar nga KMCAP-ja (shqyrtimin e aftësisë për punë).

Shtrimi i detyruar i personit për të përfituar nga skema e sigurimeve shoqërore ka rritur fiktivisht shtrimet, pra ka sjellë kufizimin e lirisë së personit. Për këtë arsye është vendosur që trajtimi i personit me çrregullime mendore në shërbimin e shëndetit mendor të specializuar me shtretër nuk mund të shërbejë për asnjë rast për qëllim të shqyrtimit të aftësisë për punë.