RELIGJIONET, PREJARDHJA DHE LLOJET (IV)

Çfarë janë religjionet Shfaqëse/Zbuluese
Karakteristikat dalluese, Besimet dhe Zbatimi

Gjithashtu e përshkruar edhe si Religjion Ligjdhënës, Religjionet Shfaqëse janë ato që gjejnë qendrën simbolike në disa vija zbuluese nga zoti ose zotërat. Këto zbulime normalisht mbahen në shkrimet e shenjta që na janë transmetuar neve nga profet të nderuar të zotit ose zotërave.

Sidoqoftë, shkrimet e shenjta nuk janë forma e vemte e shfaqjes që mund t’i jepet njerëzimit nga Zoti. Një formë tjetër e shfaqjes mund të përfshijë edhe mrekullitë që komunikojnë vullnetin ose dëshirën e Zotit.

Për shkak të kësaj, është e rëndësishme të kuptojmë se dallimi mes religjionit shfaqës dhe atij natyror nuk është gjithmonë i pastër – nuk do të mund të ishte e çuditshme për besimtarët ta konsiderojnë natyrën se është një shfaqje e Zotit për njerëzimin.

Religjionet shfaqëse kryesisht janë të varura në idenë e një zoti apo zotërave aktiv – duke u dhënë shfaqje njerëzimit i bënë ata aktiv në jetën dhe fatin e tyre. Një aktivitet i këtillë priret të marrë formën e mrekullisë ose duke shfaqur drejtëpërdrejtë nga një zot ose përmes profetit të zotit apo përfaqësuesit.

Religjionet shfaqëse në mënyrë tipike kanë strukturë hierarkike, si në udhëheqje ashtu edhe në marrëdhëniet në mes anëtarëve. Meqë fokusi është në shfaqjen hyjnore, disa anëtarë janë të caktuar si ndërmjetësues ndërmjet njerëzve dhe hyjnores; këta ndërmjetësues shërbejnë ose si kanal për vazhdimsi të shfaqjes hyjnore ose si interpretues autoritativ të shfaqjeve të kaluara.

Për shkak të natyrës së strukturuar të adhurimit shoqëror, religjionet shfaqëse ndërtojnë ndërtesa të përhershme për të shërbyer si hapsira të shenjta dhe si pika kryesore për shërbime fetare.

Në religjionet shfaqëse, detyra primare e njerëzve priret për të qenë të devotshëm dhe të dëgjueshëm për Zotin.

Pas gjithë kësaj, shfaqjet nga Zoti nuk janë të bëra pa arsye të mira: më tepër, ajo bëhet me qëllim që t’u komunikohen njerëzve gjërat që ata duhet t’i besojnë, gjërat që duhet t’i bëjnë, dhe qëllimet e Zotit për botën. Disa herë këto udhëzime mund të jenë të paqarta dhe disa herë tortura të veçanta. Atë që të gjithë e ndajnë është sidoqoftë kërkesë që duhet të jetë e zbatuar.

Çështja e urdhërave morale gjatë kohë ka qenë pikë e mosmarrveshjes mes adhuruesve të religjionit shfaqës dhe atij natyror. Përgjatë historisë, e veçanërisht gjatë shekujve XVIII dhe XIX adhuruesit e religjionit natyror ashpër kanë kritikuar ata të atij shfaqës për kodet e udhëheqjes së rreptë dhe të palëkundshme, që sipas tyre i çoi ata në ligësi dhe dhunë.

Adhuruesit e religjionit shfaqës u përgjigjen duke argumentuar se vetëm shfaqjet hyjnore mund të sigurojnë për njerëzimin udhëzime autoritative dhe të sigurta të bazuar në atë se çfar zoti apo zotërat kërkojnë nga ne.

Cilido zot i denjë për emrin duhet të jetë i aftë për shfaqjen dhe do të ishte e papranueshme të konkludojmë se shfaqja nuk është e dëshirueshme. Prandaj, është e argumentuar, se do të ishte gabim të mos pranosh shfaqjet si rezultate të shkëlqyeshme e bile edhe më qesharake të nënvleftësosh shfaqjet e qarta përpara neve.

Religjionet shfaqëse kryesore në botë sot përfshijnë Judaizmin, Krishterimin, Islamin dhe Sikizmin. Traditat e këtyre religjioneve mbështeten në përmbledhjet e veçanta të shkrimeve të shenjta që janë si shfaqje autoritative të burimit hyjnor.

Hinduizmi në fillim u përshkrua si religjion shfaqës për shkak të vendit të mirënjohur të Veda-s, por duket se kjoështë gabim. Hinduizmi, u përshkrua nga adhuruesit e vet si një “religjion i çliruar” (i nxjerrur) dhe arsyeshmërisht cekin se “Veda” thjesht don të thot “dituri e shquar nga parashikuesit

Çka janë Religjionet e Shpëtimit
Karakteristikat dalluese, Besimet dhe Zbatimi

Kategoria e Religjionit të Shpëtimit duket të jetë kryesisht një krijim i Krishterimit për shkak të theksit të saj në mëkat dhe shpëtim. Sidoqoftë, është një kategori që meriton vëmendje të madhe.

Religjionet e shpëtimit janë kryesisht të themeluara nga profet ose udhëheqës fetar që forjmonë një doktrinë që u sqaron njerëzve se si shpëtimi mund të arrihet. Legjitimiteti dhe autoriteti afatgjatë i këtyre profetëve shpesh është i varur në zotërimin e një shkalle të lartë të dhuntisë personale shpirtërore (karizëm), dhe ndonjëherë mundëisne për të bërë mrekulli – si duket shenjë e një përkrahje dhe miratimi hyjnor.

Përcjellësit e rrethit më të ngushtë rreth profetit gjithashtu pranojnë një shkallë të lartë të rrespektit dhe një status të rritur afërsisht me fuqitë e tyre për fuqinë dhe profetin e perëndisë. Kjo shpesh çon në sistem hierarkik në religjionet e shpëtimit. Shpesh hierarkia është shumë e formalizuar me trajnime dhe mesha të veçanta; ndnjëherë hierarkia është e mvarur në përvojën dhe mençurine e demosntruar.

Në religjionet e shpëtimit, ka kryesisht ndjenja të forta të paaftësisë, vuajtje dhe/ose mëkatim prej të cilave njerëzit duan të lirohen. Religjioni u ofron përgjigjen: ndonjëherë mund të na tregojë se ne duhet të shpëtojmë përmes fuqisë dhe dashurisë së Zotit, e ndonjëherë na tregon se shpëtimi mund të arrihet përmes disa përpjekjeve tona.

Cilido rast qoftë, disa përpjekje ose disa veprime janë të domosdoshme nga besimtari me qëllim që të arrijë shpëtim – kjo nuk është një dhuratë plotësisht e lirë, përndryshe nuk do të kishte nevojë për profet që t’u komunikojë njerëzimit mesazhin e shpëtimit.

Këto përpjekje shpesh janë të lidhura ngusht me rituale të sistematizuara dhe ceremoni që tregojnë zhvillimin afatgjatë të individit ashtu që ata lëvizin drejt shpëtimit të tyre përfundimtar. Kjo ka për qëllim të sistematizojë dhe të racionalizojë strukturën e tërësishme të jetës së personit dhe vështrimin e tyre mbi botën.

Ky vështrim kryesisht përfshinë doktrinat që kanë të bëjnë me vëllazërimin universal dhe dashurinë universale. Për dallim nga religjionet fisnore që janë të lidhura vetëm për anëtarët e një grupi, religjionet e shpëtimit janë të përshtatshme për gjithë njerëzimin sepse mesazhi i shpëtimit dhe shpengimi mendohet për gjithë njerëzimin, madje edhe nëse ajo në fillim i ishte dhënë vetëm një grupi të vogël.

Religjionet e shpëtimit kanë një theks të lart në kapërcimin e fiseve, racave, dhe kufijve etnik derisa gjithashtu nxitë prozelitizimin (kthyerjen në fe) me qëllim që të sjellin sa më shumë nga njerëzimi “në tufë” nga ata që do të jenë të çliruar nga vuajtja dhe mëkati.

Një pasojë e keqe nga ky fokusim mund të jetë depersonalizimi i vetë dashurisë. Në vend që të jesh i drejtuar drejt një individi si individ, dashuria drejtohet drejt abstraksionit “njerëzor”, nga e cila njerëzit janë vetëm anëtarë të rastësishëm.

Kjo ka përparësinë e kapërcimit të dallimeve të rastësishme në mes njerëzve që përndyrshe mundet të ndalojë ndjenjat vëllazërore, por ka mangësinë e mundësisë së dobësimit të fuqisë së këtyre ndjenjave.

Krishterimi nuk është vetem religjion i shfaqjes, por edhe i shpëtimit për shkak të shprehjes së rolit të Jezu Krishtit. Veç kësaj, mund të klasifikojmë edhe Budizmin si lloj të religjionit të shpëtimit për shkak të fokusimit në nevojën e gjetjes së lirimit nga rrethi i vdekjes dhe rilindja.

Me këtë rast, sidoqoftë, shpëtimi nuk vjen nga asnjë zot as nga ndonjë fuqi supernatyrore; në të vërtetë, shpëtimi arrihet përmes ndriçimit tonë të mendjes për natyrën e vërtetë të jetës dhe realitetit.

Çka janë Religjionet Sakramente (shenjta)
Karakteristikat dalluese, Besimet dhe Zbatimi

Fjala sakrament rrjedh nga latinishtja “sacramentum” që do me thënë “betim, gjë e shenjtë, mister”. Në Romën e vjetër, koncepti i referohej një betimi të besnikërisë nga ushtarët Romak kur ata hynin në ushtri. Përmbante një ceremoni të shenjtë e përcaktuar për tu bërë përshtypje rekrutëve të rinj për obligimin e tyre për Romën.

Sot, një sakrament është i shenjtë, ceremoni fetare që supozohet të sjell ca shenja të dukshme të prezencës së një zoti në mesin e besimtarëve dhe që ngulitë në to obligimet e tyre si besimtarë.

Si rezultat, religjioni sakrament është një që thekson ose vë në focus idenë se hyjnorja është prezente në objekte fizike në prezencë të besimtarëve. Kontakti dhe komunikimi me hyjnoren është kryesisht përmes atyre objekteve dhe ceremonive.

Objektet mund të jenë ikona fizike si statuja, ushqim si për shembull bukë dhe verë në Eukaristat Krishtere (lidhjet shpirtërore me Zotin), ose bile edhe sende të gjalla si lopët në Hinduizëm. Objekti në vetvete nuk trajtohet si hyjni; por ai ose është manifest i hyjnores ose bujtinë (e përkohshme) e hyjnores. Për shembull Çifutët e hershëm e ruanin Arkën e Kontratës si vend banimi i fuqisë së hyjnores pa e adhuruar atë si zot në vete.

Meqë fokusi është objekte materiale, aktivitetet fetare në religjionet sakramente përqëndrohen rreth ritualeve duke përdorur këto objekte. Objektet e shenjta (reliktet, statujat, kryqet) që ndonjëherë përdoren për të bartur substanca të shenjta (bukë, verë, dhe) janë të trajtuara me një nderim të veçantë (në mënyrën se si bartën, në mënyrën se si preken) derisa ritualet u shërbejnë për transmetimin e fuqisë së shenjtë ose mirësinë besimtarëve present (shpesh përmes një personi që shërben si mediator).

Meqë theksi është i vënduar në ceremony, është e zakonshme të kenë specialist apo autoritete fetare. Këta specialist mund të kenë pozita të përhershme të krijuara nga kierarkia fetare (si prifti) ose mund të kenë një status të përkohshëm që është vetëm sa për zgjatjen e ceremonisë.

Specialistët e përhershëm, sidoqoftë, janë më të përgjithshëm; në të vërtetë është e argumentuar se krijimi i autoriteteve të përhershme fetare është pjesërisht rezultat i zhvillimit të religjioneve sakramente dhe nevoja e tyre për persona të aftë në menaxhimin dhe administrimin e ritualeve sakramente.

Këta mediatorë qëndrojnë edhe në botën e shenjtë edhe në atë laike duke shërbyer si mediatorë ndërmjet njerëzimit dhe të shenjtës.

Shumë forma të Krishterimit janë shpesh të trajtuara si shembuj tipik të religjionit sakrament për shkak të përdorimit të objekteve dhe ritualeve që kanë të bëjnë me ato objekte. Sidoqoftë, këtu hyjnë edhe shumë religjione primitive dhe natyrore.

Ishte e zakonshme në një kohë për njerëzit të fokusohen në rituale sakramente për të siguruar vazhdimësinë e të reshurave të dobishme dhe korrjeve të mira. “Objektet” e shenjta mund të jenë një lum, një arë, ose disa vendqëndrime të tjera të shenjta, ku prezenca e të shenjtës do të banonte gjatë një ceremonie. Ritualet mund të jenë ato që theksojnë lidhjen ndërmjet ciklit të jetës njerëzore dhe ciklin e stinëve.

Qoftë funksioni i një kierarkie formale ose i varur mbi ndryshimet e stinëve, ritualet kryesisht shërbejnë për t’u ndihmuar të lidhin personin me grupin shoqëror dhe me sistemin fetar. Si pasojë, fokusimi në kungatat dhe ritualet sakramente ndihmojnë të përforcojnë fuqinë e autoriteteve fetare bile edhe kur statusi i tyre është i një natyre të përkohshme.

Një nga rreziqet potenciale në religjionet sakramente është fokusimi i tyre në objektet e shenjta ku prezenca e të shenjtës mund të lejojë një zhvillim të “idhujtarisë” nëse njerëzit besojnë se ato objekte janë të shenjta në vetvete. Një rrezik tjetër është e kundërta e kësaj kur njerëzit beosjnë se objektet e shenjta janë “simbole të thjeshta”, fuqi e mangët ose thjesht domethënie fetare.

V A ZH D O N ...