Teknologjia primitive qe i ndihmoi Mayat t'i mbijetonin thatesires

Per kater muaj ne cdo vit, ne qytetin e Mayave ne Tikal, qiejt thaheshin dhe nuk binte fare shi. Pavaresisht kesaj, metropoli ku tani ndodhet Guatemala u zhvillua aq shume sa mbante 80.000 banore.

Tani kerkuesit kane zbuluar se banoret e Tikal e kane vazhduar civilizimin e tyre per me shume se 1000 vjet, fale nje menyre shperndarjeje te ujit shume perfekte per ate kohe.

Nevojat per uje te Tikal u plotesuan nga nje seri rezervuaresh qe mblidhnin shiun qe binte gjate 8 muajve te tjere per ta perdorur me pas ate uje gjate periudhave te thata. Te pakten kjo eshte ajo cfare kane arritur te kuptojne arkeologet. Sistemi qe kishin ndertuar eshte vertet i mahnitshem per njohurite qe ata kishin.

"Keta njerez ishin te afte te perdornin token e tyre dhe burimet ujore ne nje nje menyre te vazhdueshme per 1500 vjet pa ndonje nderprerje te rendesishme." - tha kerkuesi Vernon Scarborough, nje antropolog ne Universitetin e Cincinatti.

Furnizimi Maya me uje

Scarborough dhe koleget e tij kane germuar neper rezervuare dhe neper kanalet qe njehere e nje kohe e drejtonin ujin qe nga kreshta e qytetit ne koder te Tikal, deri tek banoret qe ndodheshin me poshte. Historia qe ata kane zbuluar eshte historia e perparimeve graduale te teknologjise.

Njerezit u shperngulen fillimisht ne Tikal rreth viteve 500 P.E.S. Kolonistet e hershem vareshin nga burimet natyrore te ujit per nevojat e tyre per uje. Nderkohe qe popullsia u rrit, ky uje nuk ishte me i mjaftueshem. Keshtu qe banoret e Tikal germuan perrenjte natyrore dhe i shtruan ato ne menyre qe te pengonin token qe te thithte ujin e shiut. Me pas ato i transformuan ne rezervuare guroret nga te cilat ata kishin marre gure per te ndertuar tempujt dhe shtepite e tyre.

"Cdo gje ne Tikal ishte e mbuluar me suva." - tha Scarborough. "Kur binte shi, uji do te rridhte neper keto gurore."

Keto rezervuare mund te mbanin mijera galone me uje shiu. Nje prej me te medhenjve, Palace Reservoir arrinte te mbante deri ne 19,715,424 galone ose (74,631 m3).

Krijimi i ketij sistemi te shperndarjes se ujit mbulonte burimet natyrore por nuk i shkaterronte ato. Germuesit ne vend zbuluan edhe nje prej murimeve antike nderkohe qe germonin tek nje rezervuar i vjeter.

Humbja e burimeve solli me vete edhe humbjen e filtrimit natyror te dheut dhe te tokes, por megjithate Mayat ndertuan sistemin e tyre primitiv te filtrimit dhe megjithate, njerezit e vendit aty, e zienin ujin perpara se ta perdornin apo e perdornin ate per te bere alkool duke qene se sanitarizimi nuk ishte ne standartet moderne.

Me rritjen e popullsise dhe me rritjen e nivelit te thatesires i erdhi fundi edhe Tikal-it.

Megjithate, njerezit moderne mund te marrin shume mesime nga teknologjia e Tikal sipas argeologeve. Ne vendet ne zhvillim, ku uji dhe energjia jane te pakta, zgjidhjet e thjeshta mund te funksionojne me mire se sa teknologjite e reja dhe te shtrenjta.

"Kjo mund te jete nje ndihmese shume e madhe ne zhvillimin e teknologjise se diteve te sotme."