- Luan_ValikardiKomplet
- Gjinia :
Shteti :
Mosha : 38
Postime : 21456
Anetaresuar : 28/08/2010
50 Mrekullit e Artit ne Bote
Sun 1 May 2011 - 3:59
1. Skulptura e Kafranit
Viti 2800 p.K. Muzeu i Kairos, Egjipt
Piktori Francis Beacon ka arritur në përfundimin se
egjiptianët e lashtë ishin artistët më të mëdhenj. Asnjë vepër se
përforcon këtë përfundim më mirë se skulptura e faraonit egjiptian me
kokën e rrethuar nga perëndia skifter, Horus.
2. Skulpturat e Ashurbanipalit
Skulptura irakene të vitit 645 p.K., gjenden në muzeun britanik.
Arti rrëfyes ka arriti një nivel të freskët
natyralizmi në dekorimet e pallateve mbretërore asiriane. Në këtë linjë
shquhen skulpturat që përshkruajnë gjuetinë e udhëheqësit Ashurbanipal.
Aty portretizohet triumfi i mbretit ndaj luanëve.
3. Luftëtarët e Riaçes
Statuja bronzi të Greqisë së lashtë, gjende nën Rexhio di Kalabria, Itali
Këto dy figurina të zbuluara në vitin 1972 nga një
zhytës italian, janë ndër veprat më të shquara që kanë mbijetuar nga
Greqia e Lashtë. Dy statujat ngjajnë në pamje të parë të qeta dhe të
mbushura me forcë.
4. Ushtira e Terrakotës
Viti 220-210 p.K., gjenden në Kinë
Fotografitë s’mund ta shfaqin asnjëherë pamjen e
plotë të ushtrisë së improvizuar. Duket sikur të vdekurit kanë dalë nga
toka dhe po presin për komandën e radhës. Kjo ushtri është një takim me
të shkuarën e largët e të shquar.
5. Altari i Zeusit në Pergamon
Viti 175-150 p.K., gjenden në muzeun e Pergamonit në Berlin
Altari i madh i Zeusit në Pergamon në bregun
perëndimor të Turqisë moderne, u ndërtua nga Eumeni II për të festuar
fitoren e të atit ndaj galëve. Një pjesë e këtij Altari gjendet tashmë
në Berlin dhe paraqet luftën e perëndive ndaj gjigantëve.
6. Shenjat e tokës në Naska
Viti 100 p.K., gjenden në shkretëtirën e Naskas, Peru
Të zbuluara në vitin 1920 me anë të zbulimit të
terrenit nga lart, këto shenja të lashta janë krijuar nga lëvizja e
gurëve të zinj të rajonit të thatë, për të zbuluar dheun e që ndodhej
poshtë. Këto shenja janë dëshmi e domethënies kozmike të veprimeve
njerëzore.
7. Muralet në vilën e Mistereve
Viti 60-50 p.K., gjenden në Pompei, Itali
Këto janë kompleti më i plotë dhe i ruajtur më mirë
i pikturave murale që vijnë nga antikiteti klasik me figura të
përmasave reale, të vendosura në sfondin e kuq të errët. Subjekti
përmban nudizëm, rite pagane dhe tortura.
8. Muralet e Ajantës
Shekulli II-të p.K. gjenden në shpellat e Ajantës në Indi
Pikturat e mureve përshkruajnë skenat jetëve të
mëparshme të Budës. Larg qëllimit të tyre fetare, apo prezantojnë pjesë
të jetës së lashtë indian: asketë, zogj, elefantë, mbretër, kërcimtarë,
mbretëresha dhe shërbyese.
9. Obelisku i mbretit Ezana
Shekulli IV, gjendet në Akzum, Etiopi
Pa një arsye të përcaktuar, obeliskët e mëdhenj të
Akzumit në Etiopi, mbeten objekte imponuese. Më i gjati, ai i mbretit
Ezana është 24 metra i lartë dhe është i gdhendur me dyer dhe dritare
bosh.
10. Pendesa e Arjunës
Statujë në Tamil Nadu, Indi
Kjo statujë e morishme gjendet në një gur dhe në
qendër të saj është një plasaritje natyrore e shkëmbit, nga ku rridhte
më parë uji. Asnjë punë vepër nuk ndjell aq shumë ndjesinë e një
universi të banuar nga zotat, elefantët dhe krijesat shpirtërore.
11. Mozaikët e xhamisë së Madhe Mosaics
Gjenden në Damask, Siri
Këto dekoracione paraqesin perspektivën
arkitekturale, fshatrat, peizazhet dhe pemët. Ky objekt është
konsideruar si vetë qyteti Damas ose parajsa. Një pjesë e mozaikëve
janë dëmtuar nga zjarret, por ato që kanë mbetur janë të lavdishme.
12. Mishërimi Fillestar
Libraria e Kolegjit Trinity, Dublin
Kultura kelte e shkrirë me atë mesdhetare në një
shfaqje spektakolare dekorimi. Rezultati është “aq delikat dhe i hollë,
aq konciz dhe kompakt, aq i plotë me nyje dhe hallka”, shkruante një
admirues i librarisë në shekullit e 12-të.
13. Skulpturat në tempullin e Borodurit
Indonezi
Kjo ndërtesë është një model në gur i këndvështrimit
budist të ekzistencës së njerëzimit. Vizitorët ngjiten me ngadalë në
piramidën kuadrate duke kaluar nëpër pamje që ilustrojnë pasojat e të
jetuarit në një botë dëshirash.
14. Fan Kuan, Udhëtarët e përrenjve dhe maleve
Gjendet në Muzeun Kombëtar në Taipei
Piktorët e dinastisë Song të KInës ishin
interpretues të thellë të peizazhit dhe Fan Kuan, një banor në malet e
largëta, ishte një ndër to. Kjo është piktura e vetme që ka mbetur nga
ai duke paraqitur një mal madhështor që del nga mjegulla.
15. Koka me kurorën
Shekulli 11-15-të, Nigeri
Kokat dhe figurat e lashta të bronzit dhe të baltë
të zbuluara në Ife janë ndër produktet më natyrore të artit afrikane.
Ato mendohet se janë portrete të idealizuara të mbretërve. Shumë pak
vepra kanë një sens aq të fortë dinjiteti.
16. Punimet e gdhendura
Shekulli i 11-të, Santo Domingo de los Silos, Spanjë
Manastiret e llojit roman, ndër të cilët ai i Santo
Domingo de los Silos është më shembulli më i madhërishëm, nuk paraqesin
vetëm histori të shenjta, por gjithashtu një fantazmagori të
imagjinatës.
17. Krishti
Katerdralja Cefalu, Siçili, Itali
Nga gjithë imazhet e Krishtit, ky është më i
madhërishimi prej tyre. Krishti është nxjerrë në pah në një mozaik të
artë në katedralen Cefalu. Ndërtesa është themeluar nga Roger II, një
mbret norman i Sicilisë.
18. Xhamat e zbukuruar
Katedralja Chartres, Francë
Artistët e Francës mesjetare perfeksiononin aftësitë
e tyre duke formuar piktura në copëza xhami të ngjyrosura. Askund s’ka
xhama të pikturuar aq larmishëm sa ato në katedralen Chartes në Francë.
19. Moai, gurët skulptura
Ishulli i Pashkëve, Kili
Moai janë figura gjigante prej guri, koka e të
cilave zë rreth 60 përqind të gjatësisë së tyre. Deri tani janë gjetur
900 të tilla në këtë ishull të vogël në Paqësor. Mendohet se ato
përfaqësojnë paraardhësit e hyjnizuar.
20. Afreskja e Giotto-s
Gjendet në Padua, Italia
Giotto i solli pikturës një ndjesi peshe dhe mase që
nuk ishte arritur më parë dhe nuk është tejkaluar akoma. Në afresket e
tij duket se mund të dallohet pesha e figurave dhe madje edhe të
mbërthehen me duar.
21. Duccio, “Maestà”
Viti 1308-11, Siena, Itali
Artistët e Sienës, ndër të cilët Duccio ishte më i
madhi, ishin të specializuar në vija dhe ngjyrë, më shumë se në peshë
dhe masë. Kryevepra e Duccios tregon jeton e Krishtit dhe Marisë, nga
ku merr emrin dhe piktura “Maesta”.
22 Jan van Eyck, Altari i Gentit
Katedralja “St. Bavo”, Gent, Belgjikë
Duke përdorur shtresa ngjyre transparente, Jan can
Eyck prodhoi një faksimile thuajse haluçinante strukture dhe
sipërfaqeje. Xhevahiret, fijet e mjekrës dhe pendët e flatrave të
engjëjve shfaqen në një mënyrë që edhe pas aq vitesh ngjan e
mbinatyrshme.
24. “Legjenda e kryqit të vërtetë”
Piero della Francesca, Itali
Një prej shqetësimeve periodike të artit ka qenë
analizimi i asaj që shohim në terma matematikore. Rilindja italiane
ishte shumë e dhënë pas gjeometrisë dhe kjo i dha harmoni të kulluar
artit të Piero della Franceca.
25. “Zonja me hermine”, Leonardo da Vinçi
Krakou, Poloni
Monaliza ruhet aq fort sa pothuajse është e pamundur
të shihet, duke e bërë pikturën tjetër të tij një prej më të bukurave
të Leonardos. Kjo pikturë paraqet sensin e personalitetit njerëzor më
real dhe më kompleks se asnjëherë më parë.
26. Kopështi Zen, tempulli Ryoan-ji
Japoni
Ky kopsht nuk përbëhet nga asgjë tjetër, përveç se
me gurë të bardhë ranorë apo gurë myshku. Në terma perëndimore ky
kopsht mund të përshkruhej si një instilacion skulpturor.
27. “Davide”, Michelangelo Buonarroti
Viti 1504, Firence, Itali
Në këtë vepër të Michelangelos, burrëria u rikrijua
për t’u bërë me muskuj dhe e mbushur me fuqi. Kjo forcë, sidoqoftë, nuk
është vetëm fizike. Njeriu i Michelangelo-s duket i përgatitur për
betejë intelektuale dhe shpirtërore.
28. Altari i Isenheimit
Viti 1515, Kolmar, Francë
Tablotë e kësaj vepre të shekullit të 16-të tregojnë
ekstremet e vuajtjes fizike dhe gëzimit mistik. Kombinimi i imazheve e
bën këtë një vepër arti supreme të imagjinatës së Evropës veriore.
29. Qilimi i Ardabilit, Iran
Gjendet në Londër
Ky është një prej qilimave orientalë të ruajtur më
mirë dhe më të famshëm që ekzistojnë. Është i gjatë 11 metra dhe
përmban motive të identifikueshme si lule dhe llamba. Por në esencë
është abstrakt dhe mund të krahasohet me abstraksionin e shekullit të
20-të.
30. “Diana and Actaeon”, Titian
Gjendet në Edinburg, Skoci
Në asnjë vend s’do kishte një medium tjetër në
gjendje të ndillte shfrytëzimin e madhërishëm të lëkurës dhe trupit
njerëzor aq fort sa në Venecia. Dhe asnjë piktor s’do ta bënte këtë si
ai, Titiani.
31. Kryqëzimi, Jacopo Tintoretto
Gjendet në Venecia, Itali
Cikli kolosal i pikturave të vajit përbëhet nga një
prej 50 vepra të mëdha të shfaqura. Por nga të gjitha, kryevepra
“Kryqëzimi” dallon për shkak të tragjedisë që dominon në pjesën më të
madhe të panoramës. El Greco e ka quajtur “piktura më e madhe që
ekziston sot në botë”.
32. “Gjahtarët në botë”, Pieter Breugel the Elder
Gjendet në Vjenë, Austri
Kjo pikturë e sjell në jetë dimrin e Evropës veriore
si asgjë tjetër. Duket se nga piktura mund të nuhatet ngrica dhe tymi i
drurëve në ajër. Është gjithashtu një shembull suprem për të kuptuar se
si mund të shihet ndryshe peizazhi përreth nesh.
33. “Skena nga jeta e Shën Mateut”
Caravaggio, Romë, Itali
Michelangelo Merisi da Caravaggio solli thuajse
cilësinë e dramës kinematografike në pikturë. Një botë me hije të
thella, refleks të mprehta, detaje të pista dhe dhunë shokuese.
34. “Ekstaza e Shën Terezës”, Bernini
Gjendet në Romë, Itali
Bernini ishte mjeshtër i metamorfozës. Te kjo vepër,
guri bëhet cohe e cila transformohet në një metaforë për emocionin
drithërues. Mjetet që ai përdor nuk përfshijnë vetëm metalin, stukon
dhe mermerin, por edhe dritën.
35. “Las Meninas”, Diego Velázquez
Madrid, Spanjë
Këtu është krijuar një ngjasim i pakrahasueshëm i
hapësirës, cohes, njerëzve, qenve dhe atij vetë në një kanavacë të
madhe. Është iluzioni i një artisti që krijon një iluzion. Kjo në një
farë mënyrë është “teologjia e pikturës”, meditimi mbi artin dhe
realitetin.
36. “Pamje nga Delfti”, Vermeer,
Gjendet në Hagë
Ky është peizazhi më i madhërishëm i një qyteti,
pikturuar ndonjëherë. Është ekzekutuar me precizonin më të madh optik
që ekziston aq sa mund të quhet dhe pamje fotografike e botës.
37. “Isaac dhe Rebeça”, Rembrand
Gjendet në Amsterdam
Nuk ka përshkrim më prekës të dashurisë mes një
burri dhe guraje se sa në këtë vepër të vonë të Rembrandt. Vepra
paraqet një çift të martuar nga Testamenti i Vjetër. Van Gogh është
shprehur se mund ta shihte atë për një fundjave të tërë vetëm me një
kore bukë për të ngrënë.
38. “Apolloni dhe katër kontinentet”
Giambattista Tiepolo, Gjermani
Kur ngjitesh në shkallët e këtij pallati barok, një
fantazi e mbushur me dritë shfaqet në tavanet mbi kokë. Qielli i është
i mbushur me perëndi, nimfa, re, kuaj që fluturojnë dhe në anë janë
katër kontinentet.
39. “Dita e tretë e majit”, Francisco Goya
Madrid, Spanjë
Këtu, për herë të parë ngjarjet e kohës janë
trajtuar me një dinjitet historik, më parë i rezervuar për martirët
fetarë dhe mitet klasike. Më 2 maj, njerëzit e Madridit u ngritën në
protestë ndaj trupave franceze dhe ditën tjetër kishte raprezalie të
tmerrshme ndaj tyre.
40. Transportimi i Meduzës, Géricault
Viti 1819, Luvër, Paris
Në kryeveprën romantike të Gericault, një skandal
bashkëkohor transformohet në një metaforë të fuqishme për kushtet
njerëzore. Pasagjerët dhe ekuipazhi i Meduzës, që lundron në Afrikën
Perëndimore, bëhet subjekt i një tmerri.
41. “Salisbury Cathedral from the Meadows”
John Constable, Londër
Ky kompozim i madh përbëhet nga artikujt të
thjeshtë: një lumë i vogël, disa pjesë të një gardhi të thyer, gëmusha,
re dhe një shelg. Në horizont ngrihet maja e katedrales së Salisbury-t
dhe një ylber e qarkon atë. Piktura është shembulli suprem i vëzhgimit
britanik.
42. “Karrigia e Vinsentit”, Van Gogh
Gjendet në Londër, Angli
Asnjë vepër arti nuk e tregon në mënyrë kaq të
përsosur aftësinë e artit për të investuar kaq shumë kuptim në një
objekt të zakonshëm. Është një mobilie e lirë e përdorur nga vetë
artisti, por është shumë e fuqishme në historinë e artit: e thjeshtë, e
fortë dhe e mbushur me ndjenjat e tij.
43. “Les Demoiselles d'Avignon”, Pablo Picasso,
Gjendet në Nju Jork
Kjo pikturë, më shumë se çdo vepër tjetër arti, çau
sipërfaqen e lëmuar të artit perëndimor. Piktura, gjoja e pesë
prostitutave, i prezanton shikuesit imazhin e seksualitetit mizor.
Klisheja është se Pikaso u influencua nga “primitivizmi” i artit
perëndimor.
44. “La Danse (II)”, Henri Matisse,
Gjendet në Shën Petërsburg
Me këtë dekor për kafazin e shkallëve të shtëpisë së
një koleksionuesi rus, Matisse krijoi një imazh të lëvizjes së
parezistueshme pluskuese. Ky është demonstrimi suprem i një prej
paradokseve të artit vizual; përmes statikës duket se lëviz.
45. “Zambakët e ujit”, Claude Monet,
Gjendet në Paris
Pikturat e Monet duket sikur të mbështjellin. Ato
nuk janë thjesht një seri pikturash në univers. Në një kuptim, ato nuk
tregojnë asgjë: pak ujë në fund të kopshtit të artistit. Nga ana
tjetër, ato përmbajnë gati gjithçka, dritë, ajër, ujë, hapësirë, kohë,
energji dhe rritje organike.
46. “Kolonë e pafundme”, Constantin Brancusi,
Gjendet në Rumani
“Kolona e pafundme” është prova e mrekullueshme se
pak mund të jetë shumë. Brancusi e konceptoi si pema e jetës, një
shtyllë në qiell, ashtu siç shprehet dhe vetë “shkallët për në
parajsë”. Skulptura përzien modernizmin, misticizmin dhe frymëzimin.
47. “One: No 31”, Jackson Pollock
Muzeu i artit modern, Nju Jork
Një shembull i përkryer i mënyrës si arti mund të
nxjerrë diçka nga hiçgjëja. Është një shkul rrjedhash, spërkatjesh,
piklash dhe pëlltumesh në pikturë. Por nëse e lejon, do të të pushtojë.
Pulson me energji dhe gjen rrugën për në tru. Sa më e madhe vepra e
Pollock, aq më e madhe forca që ka.
48. “Whaam”, Roy Lichtenstein
Masmedia, ndodhet në Londër, Angli
Shumë artistë të fundit të shekullit të 20-të, mes
tyre dhe ndy Warhol dhe Jeff Koons, kanë përdorur imagjinatën dhe
stilin e medias masive për të krijuar art nga format monumental dhe
forca formale. Askush s’e ka bërë këtë me saktësi dhe energji sa
Lichtenstein.
49. “Spiral Jetty”, Robert Smithson
Skulpturë, gjendet në Utah, SHBA
Nëse kjo është një skulpturë, është më e madhja në
botë. Një pështjellim 15 këmbë i gjerë dhe 1500 këmbë i gjatë, që
projekton një çerek milje të zonës së largët të Great Salt Lake. Shumë
pak pas krijimit u zhyt në ujërat e kripura dhe doli dekada më vonë.
50. Instalacion, Donald Judd
Gjendet në Teksas, SHBA
Një përshkrim verbal i veprës, kuti prej metali në
dy holle të mëdha, duket i thatë. Ekziston vetëm një fjalë për
eksperiencën: sublime. Drita e ndryshueshme vjen brenda nga shkretëtira
e Teksasit perëndimor, dhe kutit e zënë dhe e reflektojnë.
Viti 2800 p.K. Muzeu i Kairos, Egjipt
Piktori Francis Beacon ka arritur në përfundimin se
egjiptianët e lashtë ishin artistët më të mëdhenj. Asnjë vepër se
përforcon këtë përfundim më mirë se skulptura e faraonit egjiptian me
kokën e rrethuar nga perëndia skifter, Horus.
2. Skulpturat e Ashurbanipalit
Skulptura irakene të vitit 645 p.K., gjenden në muzeun britanik.
Arti rrëfyes ka arriti një nivel të freskët
natyralizmi në dekorimet e pallateve mbretërore asiriane. Në këtë linjë
shquhen skulpturat që përshkruajnë gjuetinë e udhëheqësit Ashurbanipal.
Aty portretizohet triumfi i mbretit ndaj luanëve.
3. Luftëtarët e Riaçes
Statuja bronzi të Greqisë së lashtë, gjende nën Rexhio di Kalabria, Itali
Këto dy figurina të zbuluara në vitin 1972 nga një
zhytës italian, janë ndër veprat më të shquara që kanë mbijetuar nga
Greqia e Lashtë. Dy statujat ngjajnë në pamje të parë të qeta dhe të
mbushura me forcë.
4. Ushtira e Terrakotës
Viti 220-210 p.K., gjenden në Kinë
Fotografitë s’mund ta shfaqin asnjëherë pamjen e
plotë të ushtrisë së improvizuar. Duket sikur të vdekurit kanë dalë nga
toka dhe po presin për komandën e radhës. Kjo ushtri është një takim me
të shkuarën e largët e të shquar.
5. Altari i Zeusit në Pergamon
Viti 175-150 p.K., gjenden në muzeun e Pergamonit në Berlin
Altari i madh i Zeusit në Pergamon në bregun
perëndimor të Turqisë moderne, u ndërtua nga Eumeni II për të festuar
fitoren e të atit ndaj galëve. Një pjesë e këtij Altari gjendet tashmë
në Berlin dhe paraqet luftën e perëndive ndaj gjigantëve.
6. Shenjat e tokës në Naska
Viti 100 p.K., gjenden në shkretëtirën e Naskas, Peru
Të zbuluara në vitin 1920 me anë të zbulimit të
terrenit nga lart, këto shenja të lashta janë krijuar nga lëvizja e
gurëve të zinj të rajonit të thatë, për të zbuluar dheun e që ndodhej
poshtë. Këto shenja janë dëshmi e domethënies kozmike të veprimeve
njerëzore.
7. Muralet në vilën e Mistereve
Viti 60-50 p.K., gjenden në Pompei, Itali
Këto janë kompleti më i plotë dhe i ruajtur më mirë
i pikturave murale që vijnë nga antikiteti klasik me figura të
përmasave reale, të vendosura në sfondin e kuq të errët. Subjekti
përmban nudizëm, rite pagane dhe tortura.
8. Muralet e Ajantës
Shekulli II-të p.K. gjenden në shpellat e Ajantës në Indi
Pikturat e mureve përshkruajnë skenat jetëve të
mëparshme të Budës. Larg qëllimit të tyre fetare, apo prezantojnë pjesë
të jetës së lashtë indian: asketë, zogj, elefantë, mbretër, kërcimtarë,
mbretëresha dhe shërbyese.
9. Obelisku i mbretit Ezana
Shekulli IV, gjendet në Akzum, Etiopi
Pa një arsye të përcaktuar, obeliskët e mëdhenj të
Akzumit në Etiopi, mbeten objekte imponuese. Më i gjati, ai i mbretit
Ezana është 24 metra i lartë dhe është i gdhendur me dyer dhe dritare
bosh.
10. Pendesa e Arjunës
Statujë në Tamil Nadu, Indi
Kjo statujë e morishme gjendet në një gur dhe në
qendër të saj është një plasaritje natyrore e shkëmbit, nga ku rridhte
më parë uji. Asnjë punë vepër nuk ndjell aq shumë ndjesinë e një
universi të banuar nga zotat, elefantët dhe krijesat shpirtërore.
11. Mozaikët e xhamisë së Madhe Mosaics
Gjenden në Damask, Siri
Këto dekoracione paraqesin perspektivën
arkitekturale, fshatrat, peizazhet dhe pemët. Ky objekt është
konsideruar si vetë qyteti Damas ose parajsa. Një pjesë e mozaikëve
janë dëmtuar nga zjarret, por ato që kanë mbetur janë të lavdishme.
12. Mishërimi Fillestar
Libraria e Kolegjit Trinity, Dublin
Kultura kelte e shkrirë me atë mesdhetare në një
shfaqje spektakolare dekorimi. Rezultati është “aq delikat dhe i hollë,
aq konciz dhe kompakt, aq i plotë me nyje dhe hallka”, shkruante një
admirues i librarisë në shekullit e 12-të.
13. Skulpturat në tempullin e Borodurit
Indonezi
Kjo ndërtesë është një model në gur i këndvështrimit
budist të ekzistencës së njerëzimit. Vizitorët ngjiten me ngadalë në
piramidën kuadrate duke kaluar nëpër pamje që ilustrojnë pasojat e të
jetuarit në një botë dëshirash.
14. Fan Kuan, Udhëtarët e përrenjve dhe maleve
Gjendet në Muzeun Kombëtar në Taipei
Piktorët e dinastisë Song të KInës ishin
interpretues të thellë të peizazhit dhe Fan Kuan, një banor në malet e
largëta, ishte një ndër to. Kjo është piktura e vetme që ka mbetur nga
ai duke paraqitur një mal madhështor që del nga mjegulla.
15. Koka me kurorën
Shekulli 11-15-të, Nigeri
Kokat dhe figurat e lashta të bronzit dhe të baltë
të zbuluara në Ife janë ndër produktet më natyrore të artit afrikane.
Ato mendohet se janë portrete të idealizuara të mbretërve. Shumë pak
vepra kanë një sens aq të fortë dinjiteti.
16. Punimet e gdhendura
Shekulli i 11-të, Santo Domingo de los Silos, Spanjë
Manastiret e llojit roman, ndër të cilët ai i Santo
Domingo de los Silos është më shembulli më i madhërishëm, nuk paraqesin
vetëm histori të shenjta, por gjithashtu një fantazmagori të
imagjinatës.
17. Krishti
Katerdralja Cefalu, Siçili, Itali
Nga gjithë imazhet e Krishtit, ky është më i
madhërishimi prej tyre. Krishti është nxjerrë në pah në një mozaik të
artë në katedralen Cefalu. Ndërtesa është themeluar nga Roger II, një
mbret norman i Sicilisë.
18. Xhamat e zbukuruar
Katedralja Chartres, Francë
Artistët e Francës mesjetare perfeksiononin aftësitë
e tyre duke formuar piktura në copëza xhami të ngjyrosura. Askund s’ka
xhama të pikturuar aq larmishëm sa ato në katedralen Chartes në Francë.
19. Moai, gurët skulptura
Ishulli i Pashkëve, Kili
Moai janë figura gjigante prej guri, koka e të
cilave zë rreth 60 përqind të gjatësisë së tyre. Deri tani janë gjetur
900 të tilla në këtë ishull të vogël në Paqësor. Mendohet se ato
përfaqësojnë paraardhësit e hyjnizuar.
20. Afreskja e Giotto-s
Gjendet në Padua, Italia
Giotto i solli pikturës një ndjesi peshe dhe mase që
nuk ishte arritur më parë dhe nuk është tejkaluar akoma. Në afresket e
tij duket se mund të dallohet pesha e figurave dhe madje edhe të
mbërthehen me duar.
21. Duccio, “Maestà”
Viti 1308-11, Siena, Itali
Artistët e Sienës, ndër të cilët Duccio ishte më i
madhi, ishin të specializuar në vija dhe ngjyrë, më shumë se në peshë
dhe masë. Kryevepra e Duccios tregon jeton e Krishtit dhe Marisë, nga
ku merr emrin dhe piktura “Maesta”.
22 Jan van Eyck, Altari i Gentit
Katedralja “St. Bavo”, Gent, Belgjikë
Duke përdorur shtresa ngjyre transparente, Jan can
Eyck prodhoi një faksimile thuajse haluçinante strukture dhe
sipërfaqeje. Xhevahiret, fijet e mjekrës dhe pendët e flatrave të
engjëjve shfaqen në një mënyrë që edhe pas aq vitesh ngjan e
mbinatyrshme.
24. “Legjenda e kryqit të vërtetë”
Piero della Francesca, Itali
Një prej shqetësimeve periodike të artit ka qenë
analizimi i asaj që shohim në terma matematikore. Rilindja italiane
ishte shumë e dhënë pas gjeometrisë dhe kjo i dha harmoni të kulluar
artit të Piero della Franceca.
25. “Zonja me hermine”, Leonardo da Vinçi
Krakou, Poloni
Monaliza ruhet aq fort sa pothuajse është e pamundur
të shihet, duke e bërë pikturën tjetër të tij një prej më të bukurave
të Leonardos. Kjo pikturë paraqet sensin e personalitetit njerëzor më
real dhe më kompleks se asnjëherë më parë.
26. Kopështi Zen, tempulli Ryoan-ji
Japoni
Ky kopsht nuk përbëhet nga asgjë tjetër, përveç se
me gurë të bardhë ranorë apo gurë myshku. Në terma perëndimore ky
kopsht mund të përshkruhej si një instilacion skulpturor.
27. “Davide”, Michelangelo Buonarroti
Viti 1504, Firence, Itali
Në këtë vepër të Michelangelos, burrëria u rikrijua
për t’u bërë me muskuj dhe e mbushur me fuqi. Kjo forcë, sidoqoftë, nuk
është vetëm fizike. Njeriu i Michelangelo-s duket i përgatitur për
betejë intelektuale dhe shpirtërore.
28. Altari i Isenheimit
Viti 1515, Kolmar, Francë
Tablotë e kësaj vepre të shekullit të 16-të tregojnë
ekstremet e vuajtjes fizike dhe gëzimit mistik. Kombinimi i imazheve e
bën këtë një vepër arti supreme të imagjinatës së Evropës veriore.
29. Qilimi i Ardabilit, Iran
Gjendet në Londër
Ky është një prej qilimave orientalë të ruajtur më
mirë dhe më të famshëm që ekzistojnë. Është i gjatë 11 metra dhe
përmban motive të identifikueshme si lule dhe llamba. Por në esencë
është abstrakt dhe mund të krahasohet me abstraksionin e shekullit të
20-të.
30. “Diana and Actaeon”, Titian
Gjendet në Edinburg, Skoci
Në asnjë vend s’do kishte një medium tjetër në
gjendje të ndillte shfrytëzimin e madhërishëm të lëkurës dhe trupit
njerëzor aq fort sa në Venecia. Dhe asnjë piktor s’do ta bënte këtë si
ai, Titiani.
31. Kryqëzimi, Jacopo Tintoretto
Gjendet në Venecia, Itali
Cikli kolosal i pikturave të vajit përbëhet nga një
prej 50 vepra të mëdha të shfaqura. Por nga të gjitha, kryevepra
“Kryqëzimi” dallon për shkak të tragjedisë që dominon në pjesën më të
madhe të panoramës. El Greco e ka quajtur “piktura më e madhe që
ekziston sot në botë”.
32. “Gjahtarët në botë”, Pieter Breugel the Elder
Gjendet në Vjenë, Austri
Kjo pikturë e sjell në jetë dimrin e Evropës veriore
si asgjë tjetër. Duket se nga piktura mund të nuhatet ngrica dhe tymi i
drurëve në ajër. Është gjithashtu një shembull suprem për të kuptuar se
si mund të shihet ndryshe peizazhi përreth nesh.
33. “Skena nga jeta e Shën Mateut”
Caravaggio, Romë, Itali
Michelangelo Merisi da Caravaggio solli thuajse
cilësinë e dramës kinematografike në pikturë. Një botë me hije të
thella, refleks të mprehta, detaje të pista dhe dhunë shokuese.
34. “Ekstaza e Shën Terezës”, Bernini
Gjendet në Romë, Itali
Bernini ishte mjeshtër i metamorfozës. Te kjo vepër,
guri bëhet cohe e cila transformohet në një metaforë për emocionin
drithërues. Mjetet që ai përdor nuk përfshijnë vetëm metalin, stukon
dhe mermerin, por edhe dritën.
35. “Las Meninas”, Diego Velázquez
Madrid, Spanjë
Këtu është krijuar një ngjasim i pakrahasueshëm i
hapësirës, cohes, njerëzve, qenve dhe atij vetë në një kanavacë të
madhe. Është iluzioni i një artisti që krijon një iluzion. Kjo në një
farë mënyrë është “teologjia e pikturës”, meditimi mbi artin dhe
realitetin.
36. “Pamje nga Delfti”, Vermeer,
Gjendet në Hagë
Ky është peizazhi më i madhërishëm i një qyteti,
pikturuar ndonjëherë. Është ekzekutuar me precizonin më të madh optik
që ekziston aq sa mund të quhet dhe pamje fotografike e botës.
37. “Isaac dhe Rebeça”, Rembrand
Gjendet në Amsterdam
Nuk ka përshkrim më prekës të dashurisë mes një
burri dhe guraje se sa në këtë vepër të vonë të Rembrandt. Vepra
paraqet një çift të martuar nga Testamenti i Vjetër. Van Gogh është
shprehur se mund ta shihte atë për një fundjave të tërë vetëm me një
kore bukë për të ngrënë.
38. “Apolloni dhe katër kontinentet”
Giambattista Tiepolo, Gjermani
Kur ngjitesh në shkallët e këtij pallati barok, një
fantazi e mbushur me dritë shfaqet në tavanet mbi kokë. Qielli i është
i mbushur me perëndi, nimfa, re, kuaj që fluturojnë dhe në anë janë
katër kontinentet.
39. “Dita e tretë e majit”, Francisco Goya
Madrid, Spanjë
Këtu, për herë të parë ngjarjet e kohës janë
trajtuar me një dinjitet historik, më parë i rezervuar për martirët
fetarë dhe mitet klasike. Më 2 maj, njerëzit e Madridit u ngritën në
protestë ndaj trupave franceze dhe ditën tjetër kishte raprezalie të
tmerrshme ndaj tyre.
40. Transportimi i Meduzës, Géricault
Viti 1819, Luvër, Paris
Në kryeveprën romantike të Gericault, një skandal
bashkëkohor transformohet në një metaforë të fuqishme për kushtet
njerëzore. Pasagjerët dhe ekuipazhi i Meduzës, që lundron në Afrikën
Perëndimore, bëhet subjekt i një tmerri.
41. “Salisbury Cathedral from the Meadows”
John Constable, Londër
Ky kompozim i madh përbëhet nga artikujt të
thjeshtë: një lumë i vogël, disa pjesë të një gardhi të thyer, gëmusha,
re dhe një shelg. Në horizont ngrihet maja e katedrales së Salisbury-t
dhe një ylber e qarkon atë. Piktura është shembulli suprem i vëzhgimit
britanik.
42. “Karrigia e Vinsentit”, Van Gogh
Gjendet në Londër, Angli
Asnjë vepër arti nuk e tregon në mënyrë kaq të
përsosur aftësinë e artit për të investuar kaq shumë kuptim në një
objekt të zakonshëm. Është një mobilie e lirë e përdorur nga vetë
artisti, por është shumë e fuqishme në historinë e artit: e thjeshtë, e
fortë dhe e mbushur me ndjenjat e tij.
43. “Les Demoiselles d'Avignon”, Pablo Picasso,
Gjendet në Nju Jork
Kjo pikturë, më shumë se çdo vepër tjetër arti, çau
sipërfaqen e lëmuar të artit perëndimor. Piktura, gjoja e pesë
prostitutave, i prezanton shikuesit imazhin e seksualitetit mizor.
Klisheja është se Pikaso u influencua nga “primitivizmi” i artit
perëndimor.
44. “La Danse (II)”, Henri Matisse,
Gjendet në Shën Petërsburg
Me këtë dekor për kafazin e shkallëve të shtëpisë së
një koleksionuesi rus, Matisse krijoi një imazh të lëvizjes së
parezistueshme pluskuese. Ky është demonstrimi suprem i një prej
paradokseve të artit vizual; përmes statikës duket se lëviz.
45. “Zambakët e ujit”, Claude Monet,
Gjendet në Paris
Pikturat e Monet duket sikur të mbështjellin. Ato
nuk janë thjesht një seri pikturash në univers. Në një kuptim, ato nuk
tregojnë asgjë: pak ujë në fund të kopshtit të artistit. Nga ana
tjetër, ato përmbajnë gati gjithçka, dritë, ajër, ujë, hapësirë, kohë,
energji dhe rritje organike.
46. “Kolonë e pafundme”, Constantin Brancusi,
Gjendet në Rumani
“Kolona e pafundme” është prova e mrekullueshme se
pak mund të jetë shumë. Brancusi e konceptoi si pema e jetës, një
shtyllë në qiell, ashtu siç shprehet dhe vetë “shkallët për në
parajsë”. Skulptura përzien modernizmin, misticizmin dhe frymëzimin.
47. “One: No 31”, Jackson Pollock
Muzeu i artit modern, Nju Jork
Një shembull i përkryer i mënyrës si arti mund të
nxjerrë diçka nga hiçgjëja. Është një shkul rrjedhash, spërkatjesh,
piklash dhe pëlltumesh në pikturë. Por nëse e lejon, do të të pushtojë.
Pulson me energji dhe gjen rrugën për në tru. Sa më e madhe vepra e
Pollock, aq më e madhe forca që ka.
48. “Whaam”, Roy Lichtenstein
Masmedia, ndodhet në Londër, Angli
Shumë artistë të fundit të shekullit të 20-të, mes
tyre dhe ndy Warhol dhe Jeff Koons, kanë përdorur imagjinatën dhe
stilin e medias masive për të krijuar art nga format monumental dhe
forca formale. Askush s’e ka bërë këtë me saktësi dhe energji sa
Lichtenstein.
49. “Spiral Jetty”, Robert Smithson
Skulpturë, gjendet në Utah, SHBA
Nëse kjo është një skulpturë, është më e madhja në
botë. Një pështjellim 15 këmbë i gjerë dhe 1500 këmbë i gjatë, që
projekton një çerek milje të zonës së largët të Great Salt Lake. Shumë
pak pas krijimit u zhyt në ujërat e kripura dhe doli dekada më vonë.
50. Instalacion, Donald Judd
Gjendet në Teksas, SHBA
Një përshkrim verbal i veprës, kuti prej metali në
dy holle të mëdha, duket i thatë. Ekziston vetëm një fjalë për
eksperiencën: sublime. Drita e ndryshueshme vjen brenda nga shkretëtira
e Teksasit perëndimor, dhe kutit e zënë dhe e reflektojnë.
Drejtat e ktij Forumit:
Ju nuk mund ti përgjigjeni temave të këtij forumi
|
|